Jeśli zaczynamy przybierać na wadze lub nadmiernie chudnąć, przyjaciółki mówią nam „zbadaj tarczycę”. Gdy ciągle chce nam się spać, jesteśmy zmęczeni, wypadają nam włosy, doktor Google podpowiada „zbadaj tarczycę”. Czy mają rację? Czym jest tarczyca? Jakie mogą być choroby tarczycy? Jakie badania tarczycy możemy zrobić, żeby sprawdzić czy funkcjonuje prawidłowo? Na te i inne pytania postaramy się odpowiedzieć w poniższym artykule.
Zapraszamy również do wysłuchania wypowiedzi endokrynologa dr Magdaleny Jagiełło o tym, czym jest tarczyca i kiedy należy ją badać.
Co to jest tarczyca? Jakie funkcje pełnią hormony tarczycy?
Zdrowa tarczyca to niewielki gruczoł, który ma objętość do 20 ml u kobiet i do 25 ml u mężczyzn. Położona jest w obrębie szyi, tuż za naszą tchawicą, a jej kształt często porównuje się do kształtu motyla. Tarczyca produkuje kilka hormonów, a pomiar ich poziomu to podstawowe badania laboratoryjne tarczycy.
Jakie hormony produkuje tarczyca?
Głównym hormonem wytwarzanym przez tarczycę jest tyroksyna T4. Stanowi 85% objętości wszystkich hormonów, które są przez ten narząd produkowane. Druga w kolejności jest trójodotyronina T3, poza tym tarczyca produkuje śladowe ilości tzw. odwrotnej trójodotyroniny rT3 oraz kalcytoniny. W diagnostyce chorób tarczycy znaczenie mają dwa pierwsze hormony.
T4, czyli tyroksyna jest pulą magazynową tarczycy. Organizm wykorzystuje tę pulę w momencie, gdy jest to potrzebne do prawidłowego funkcjonowania i przetwarza ją na postać aktywną, czyli T3 – trójodotyroninę.
Co to jest TSH?
TSH również jest hormonem używanym do diagnostyki tarczycy, jednak nie jest przez nią produkowane. Jak to zatem możliwe, że hormon powstający poza tarczycą może świadczyć o jej funkcjonowaniu? Otóż TSH powstaje w przysadce mózgowej, która bywa nazywana „centrum dowodzenia” gruczołami dokrewnymi. Produkuje wiele hormonów sterujących pracą innych gruczołów, wśród nich TSH, od którego zależy praca tarczycy. Przysadka mózgowa osadzona jest na tzw. siodle tureckim – zagłębieniu dna naszej czaszki i, pomimo iż waży niecały 1 gram, to jest odpowiedzialna za wydzielanie i magazynowanie kilkunastu hormonów. Określenie „centrum dowodzenia” jest w tym przypadku całkowicie zasłużone.
Przysadka mózgowa razem z pozostałymi gruczołami, na które wpływa pozostaje w tzw. sprzężeniu zwrotnym. Oznacza to, iż wydzielając TSH pobudza tarczycę do produkcji i wydzielania hormonów T4 oraz T3. Jeśli stężenie tych hormonów we krwi zaspokaja potrzeby organizmu, przysadka dostaje informację zwrotną iż może przestać produkować TSH. Jeśli zaś zaczyna ich być za mało, jest to dla przysadki sygnał, iż musi się zabrać do pracy i produkować więcej TSH. Zgodnie ze schematem widocznym poniżej.
W sytuacji, gdy nasza chora tarczyca zaczyna się buntować i wydziela za mało lub za dużo T4 i T3 jest to sygnałem dla przysadki, aby zmniejszyła lub zwiększyła produkcję TSH. Ma to swoje odzwierciedlenie w poziomie tego hormonu we krwi, dlatego jest on stosowany jako jeden z markerów diagnostyki tarczycy. Na dodatek jest to marker bardzo czuły, bo nawet niewielkie spadki czy wzrosty poziomu hormonów tarczycy mają odzwierciedlenie w produkcji TSH.
Uzupełnieniem powyższych informacji jest webinar prowadzony przez dr Magdalenę Jagiełło pt. Diagnostyka zaburzeń tarczycy – normy, interpretacja, kontrowersje wokół wartości referencyjnych.
Rola jodu w produkcji hormonów tarczycy. Badanie poziomu jodu a diagnostyka tarczycy
Jod jest niezbędny do produkcji hormonów tarczycy. Punktem wyjścia do ich wytworzenia, czyli substratem, jest aminokwas tyrozyna. Hormony tarczycy powstają poprzez przyłączanie jodu do tyrozyny. Dlatego niedobór jodu jest czynnikiem, który w sposób kluczowy wpływa na pracę tarczycy.
Większość jodu w naszym organizmie gromadzona jest właśnie w tarczycy, natomiast wydalana głownie przez nerki. Dlatego, jeśli chcemy ocenić poziom jodu i sprawdzić, czy mamy jego niedobory, robimy badanie stężenia jodu w moczu. Jest to najlepsza metoda, aby zdiagnozować niedobory tego pierwiastka.
Więcej o tym, dlaczego jod jest niezbędny do życia dowiesz się z webinarium, które prowadziła dr Danuta Myłek:
Dlaczego w diagnostyce tarczycy wykorzystujemy pomiar tzw. wolny postaci hormonów, czyli fT4 i fT3?
Hormony tarczycy we krwi mogą mieć dwie postaci – hormonów wolnych (free – fT4 i fT3) oraz związanych z białkami (T4 oraz T3). Hormony związane z białkami są nieaktywne, dlatego, aby móc zobaczyć rzeczywisty obraz aktywności tarczycy, mierzymy hormony w postaci wolnej.
Jakie choroby tarczycy możemy diagnozować przy pomocy badań laboratoryjnych?
Badania tarczycy pomagają nam w diagnostyce chorób, w których zaburzona jest ilość produkowanych hormonów. Jest to przede wszystkim nadczynność lub niedoczynność tarczycy, również jej subkliniczne postacie. Pomagają także w ocenie funkcji tarczycy w chorobie Hashimoto, u kobiet w ciąży. Bardzo uproszczona interpretacja umieszczona jest w tabeli poniżej.
Jakie inne badania, poza badaniami laboratoryjnymi tarczycy, wykorzystujemy w diagnostyce tego narządu? Pamiętać należy, że choroby tarczycy wiążą się nie tylko z nieprawidłowym wydzielaniem hormonów, ale również zmianami w wielkości narządu, zmianami jego struktury czy guzkami tarczycy. Do wykrywania tych nieprawidłowości potrzebne są inne niż laboratoryjne badania tarczycy. Będą to np. USG tarczycy czy biopsja tarczycy.
Zapraszamy do zapoznania się z pakietami badań laboratoryjnych tarczycy dostępnymi w ofercie ALAB laboratoria.
