Spis treści
- Czym jest przewlekła choroba nerek (PChN)?
- Czy mam wpływ na ryzyko rozwoju przewlekłej choroby nerek?
- Czy nadmierna masa ciała w dzieciństwie zwiększa ryzyko przewlekłej choroby nerek (PChN)?
- Czy przewlekła choroba nerek (PChN) daje objawy na wczesnym etapie?
- Czy sama zmiana trybu życia zwalnia z diagnostyki?
- Podsumowanie
Tryb życia, którego wzorzec kształtuje się w dzieciństwie i okresie młodzieńczym, wywiera niebagatelny wpływ na dorosłe życie. I nie jest to bynajmniej kolokwializm czy chwytliwy frazes, lecz fakt udokumentowany w wielu badaniach naukowych. Jedną z zależności, co do której wnioski z kolejnych prac naukowych są tożsame, jest wpływ masy ciała na zdrowie nerek, jednego z kluczowych narządów, których właściwe funkcjonowanie determinuje homeostazę pozostałych układów. O tym, jak silny jest powyższy związek oraz co zrobić, by uniknąć fatalnych skutków przewlekłej choroby nerek (PChN) dowiecie się Państwo z poniższego artykułu.
Czym jest przewlekła choroba nerek (PChN)?
Według jednego z najważniejszych nefrologicznych towarzystw naukowych (Kidney Disease: Improving Global Outcomes, KDIGO) przewlekłą chorobę nerek (PChN) definiuje się głównie jako szacowany współczynnik filtracji kłębuszkowej (eGFR) mniejszy niż 60 ml/min/1,73 m2 utrzymujący się przez co najmniej 3 miesiące lub dłużej, niezależnie od przyczyny. Mówiąc prościej, jest to stan postępującej utraty czynności tego narządu, który w końcu prowadzi do konieczności leczenia nerkozastępczego (dializoterapia lub przeszczep). Powyższa definicja obejmuje także ich udokumentowane uszkodzenie, takie jak określone nieprawidłowości w badaniach obrazowych lub biopsji, utrzymujące się zaburzenia w analizie biochemicznej (w tym zwiększonego wydalania albumin) moczu.
>>> Przeczytaj też: Przewlekła choroba nerek – objawy, przyczyny, powikłania, diagnostyka
Czy mam wpływ na ryzyko rozwoju przewlekłej choroby nerek?
Jednymi z najsilniejszych i jednocześnie modyfikowalnych czynników ryzyka są nadciśnienie tętnicze, otyłość i palenie tytoniu; w rozwoju przewlekłej choroby nerek (PChN) istotną rolę odgrywają również czynniki metaboliczne, takie jak insulinooporność, dyslipidemia i hiperurykemia. Tu warto zauważyć, że 3 ostatnie z wymienionych są silnie powiązane właśnie z nadmierną masą ciała, której wykładnikiem jest m.in. wysoki wskaźnik masy ciała (body mass index, BMI). Wśród dzieci i młodzieży trendy nie są optymistyczne – w skali globalnej liczba otyłych dzieci powyżej 5. roku życia i młodzieży wzrosła z 11 milionów w latach 70’ ubiegłego wieku do zatrważających 124 milionów w roku 2016 , a dodatkowe 213 milionów cierpiało z powodu nadwagi (!). Podobny kurs obserwuje się także w Polsce.
>>> Przeczytaj też: Otyłość u dzieci i młodzieży – poważna choroba i duże wyzwanie
Czy nadmierna masa ciała w dzieciństwie zwiększa ryzyko przewlekłej choroby nerek (PChN)?
Dane z przełomu 2013 i 2014 roku pochodzące z badania CARDIA (Coronary Artery Risk Development in Young Adults) podają, że po 30. roku życia średnia wartość eGFR zmniejsza się stopniowo wraz z każdym wzrostem BMI; dla wartości między 25 a 30 (kg/m2) ryzyko PChN zwiększa się 1,5-krotnie, dla przedziału 30-40 (kg/m2) jest to już wzrost 2-krotny, a dla powyżej 40 (kg/m2) aż 2,5-krotny. Pod koniec ubiegłego roku, na łamach prestiżowego czasopisma naukowego The JAMA Pediatrics wykazano, że powyższa zależność jest tożsama u młodzieży między 16. a 20. rokiem życia, z tym że związek jest jeszcze silniejszy – wraz ze wzrostem BMI wśród chłopców ryzyko przewlekłej choroby nerek (PChN) przed 30. rokiem życia rosło odpowiednio 1,8, 4, 6,7 i aż 9-krotnie dla wyżej podanych przedziałów; u dziewcząt natomiast jest to 1,4, 2,3, 2,7 i 4,3-krotny wzrost ryzyka. Warto zwrócić uwagę na fakt, że ryzyko występuje także u pozornie zdrowych osób z tzw. wysokim prawidłowym BMI.
>>> Przeczytaj też: GFR – kluczowy wskaźnik w ocenie czynności nerek i diagnostyce ich chorób
Czy przewlekła choroba nerek (PChN) daje objawy na wczesnym etapie?
Niestety, wczesny etap choroby z reguły nie wywołuje dolegliwości, stąd niezidentyfikowane uszkodzenie nerek może postępować i objawić się dopiero w stadium 4 lub 5; według definicji wspomnianego KDIGO oznacza to poziom eGFR odpowiednio 15 do 29 ml/min/ 1.73 m2 oraz poniżej 15 ml/min/ 1.73 m2. Większość przyczyn PChN jest nieodwracalna i utrzymuje się przez całe życie, a leczenie ma na celu spowolnienie postępu niewydolności, jednak przewlekłość nie jest równoznaczna z nieodwracalnością – w niektórych przypadkach choroba jest całkowicie odwracalna, samoistnie lub w wyniku leczenia, a w innych przypadkach leczenie może spowodować częściową regresję uszkodzenia nerek i poprawę funkcjonowania. Stąd znajomość czynników ryzyka, zwłaszcza modyfikowalnych, powinna skłaniać do działań zmierzających do ich eliminacji, choć nie jest to jedyny element postępowania.
Czy sama zmiana trybu życia zwalnia z diagnostyki?
Tu odpowiedź jest prosta: nie. Choroba wykryta na wczesnym etapie stwarza szerokie pole do zachowawczego leczenia spowalniającego postęp choroby (niekiedy znacznie), stąd wiodące towarzystwa naukowe rekomendują odpowiednią diagnostykę przesiewową.
Na całym świecie wdrażane są badania przesiewowe, skierowane głównie do osób z grupy wysokiego ryzyka. Wytyczne Kidney Disease Outcome Quality Initiative (KDOQI) zalecają badania przesiewowe w populacjach wysokiego ryzyka, do których zaliczają się osoby z nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą oraz osoby w wieku powyżej 65 lat; z uwagi na wyżej przytoczone dane dotyczące ryzyka choroby u młodzieży z nadmierną masą ciała nie jest błędem interpolowanie tych zaleceń także i na tę grupę pacjentów. Diagnostyka przesiewowa powinna obejmować analizę moczu, stosunek albuminy do kreatyniny (ACR), pomiar stężenia kreatyniny w surowicy i oszacowanie GFR. Z uwagi na ryzyko wystąpienia także innych chorób związanych z nadwagą i otyłością (nadciśnienie tętnicze, dyslipidemia, insulinooporność, cukrzyca typu II, NAFLD, dna moczanowa) dobrą praktyką jest ocena stężenia glukozy we krwi na czczo, ALAT, AspAT, kwasu moczowego, a także lipidogramu.
Podsumowanie
Przewlekła choroba nerek (PChN) jest podstępna, przez długi czas bywa niezauważona, a ryzyko wystąpienia jej wczesnej postaci już przez 30. rokiem życia dramatycznie rośnie u młodzieży obciążonej nadwagą i otyłością; jest ono tym większe, im większa jest masa ciała, dodatkowo rośnie także ryzyko na wystąpienie innych groźnych chorób przewlekłych. Stąd, obok zmiany trybu życia prowadzącego do normalizacji masy, warto zadbać o odpowiednią diagnostykę, w myśl zasady „łatwiej leczy się to, co jest łatwiejsze do leczenia”.
Piśmiennictwo
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK535404/
- https://jamanetwork.com/journals/jamapediatrics/article-abstract/2812570
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3969447/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4941233/
- https://kdigo.org/guidelines/ckd-evaluation-and-management/
- https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/nadwaga-i-otylosc-wsrod-dzieci-i-mlodziezy/
