Spis treści
- Hipomagnezemia – niedobór magnezu w organizmie
- Hipermagnezemia – nadmiar magnezu w organizmie
- Badania laboratoryjne – magnez całkowity w surowicy, magnez we krwi pełnej, poziom magnezu w moczu
Z zaburzeniami homeostazy magnezu mamy do czynienia relatywnie często. Mogą to być:
- hipomagnezemia – niedobór magnezu w organizmie,
- hipermagnezemia – nadmiar magnezu w organizmie.
Hipomagnezemia – niedobór magnezu w organizmie
Ze względu na fakt, iż udział magnezu w prawidłowym funkcjonowaniu ustroju jest bardzo szeroki, objawy niedoboru tego pierwiastka mogą być bardzo różne. Wielu pacjentów długo nie odczuwa żadnych objawów, pierwsze mogą się pojawiać, gdy stężenie magnezu całkowitego wynosi <0,5 mmol/l.
Najwcześniejsze objawy niedoboru magnezu w organizmie to symptomy ze strony układu nerwowego i mięśniowego. Są to:
- skurcze mięśni, drżenia mięśniowe, słabość mięśni;
- zawroty głowy, zaburzenia nastroju.
Pozostałe objawy kliniczne hipomagnezemii to problemy manifestujące się ze strony układu krążenia, takie jak zaburzenia rytmu serca (migotanie przesionków, częstoskurcz, arytmia).
Konsekwencje przewlekłej hipomagnezemii to nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, zaburzenia gospodarki węglowodanowej – hiperglikemia – podwyższony poziom glukozy we krwi.
Hipomagnezemia predysponuje również do rozwoju osteoporozy.
Przyczyny hipomagnezemii obejmują następujące mechanizmy:
- zmniejszenie podaży magnezu w diecie (niedobór spowodowany spożywaniem żywności przetworzonej, dietą niskoszczawianową, obecnością fosforanów, nadmiarem kofeiny, itp.),
- zmniejszenie wchłaniania magnezu w jelitach (zespoły złego wchłaniania, celiakia, nietolerancja laktozy, przewlekłe biegunki, leki wpływające na dostępność wapnia, zmiana środowiska kwaśnego żołądka),
- zwiększona utrata magnezu przez nerki (głównie leki moczopędne używane w terapii nadciśnienia tętniczego oraz choroby nerek i dializoterapia),
- zaburzenia endokrynologiczne (nadczynność tarczycy, cukrzyca, hiperkalcemia, hiperaldosteronizm),
- alkoholizm,
- leczenie insuliną.
Hipermagnezemia – nadmiar magnezu w organizmie
Hipermagnezemia jest zaburzeniem występującym dosyć rzadko, zdrowe i prawidłowo funkcjonujące nerki mają zdolność do wydalania nadmiaru magnezu. Objawy nadmiaru magnezu w organizmie zaczynają być obserwowane po przekroczeniu poziomu 2 mmol/l. Podobnie jak w przypadku niedoborów magnezu na plan pierwszy wysuwają się objawy ze strony układu nerwowego i mięśniowego, polegające na zablokowaniu przewodzenia impulsów, w tym również impulsów w mięśniu sercowym. Efektem jest osłabienie lub zanik odruchów ścięgnistych, słabość mięśni do porażenia włącznie.
Niewielki wzrost stężenia magnezu to również niewielki spadek ciśnienia tętniczego, natomiast stężenia wyższe mogą powodować hipotonię ortostatyczną, czyli spadki ciśnienia i zawroty głowy przy przyjmowaniu pionowej pozycji ciała.
Badania laboratoryjne – magnez całkowity w surowicy, magnez we krwi pełnej, poziom magnezu w moczu
Magnez jest pierwiastkiem, którego większość zlokalizowana jest wewnątrzkomórkowo, a tylko 1% znajduje się w przestrzeni pozakomórkowej, główne we krwi. Znajomość tego faktu jest niezbędna, aby prawidłowo interpretować dostępne w laboratorium badania diagnostyczne.
Najpopularniejsze dzisiaj jest badanie stężenia magnezu całkowitego we krwi, jest to badanie dostępne i powtarzalne. Pamiętać jednak należy, iż jest to zaledwie 1% dostępnego w organizmie magnezu, wynik tego badania może być nadal prawidłowy, chociaż w organizmie jest już wewnątrzkomórkowy jego niedobór. Stężenie prawidłowe przy braku objawów niedoboru magnezu należy interpretować jako brak niedoboru. Jeśli jednak stężenie mieści się w dolnym zakresie wartości referencyjnych, to nawet przy wartościach prawidłowych może już oznaczać niedobór wewnątrzkomórkowy. Wynik poniżej zakresu wartości referencyjnych jest alarmem i oznacza głęboki niedobór magnezu w organizmie.
Precyzyjniejsze informacje otrzymamy oznaczając poziom magnezu we krwi pełnej. Wyniki wskazuje zawartość magnezu zarówno w surowicy, jak i w erytrocytach – czyli w przestrzeni wewnątrzkomórkowej, stąd jest dokładniejszym odzwierciedleniem zasobów tego pierwiastka w ustroju. Zawartość magnezu w osoczu wynosi bowiem 0,85 mmol/kg, a w erytrocytach 2,5 mmol/kg.
Ostatnie dostępne badanie to zawartość magnezu w dobowej zbiórce moczu. Badanie jest szczególnie przydatne, jeśli podejrzewamy, iż przyczyną hipomagnezemii jest zwiększona utrata tego pierwiastka z moczem, czyli w diagnozowaniu przyczyny niedoboru magnezu w organizmie.
Piśmiennictwo
- Naskalski J.W., B. Solnica, Dembińska-Kieć; Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej Esteri Edra Urban & Partner Warszawa 2017,
- Gertig H., Przysławski J., Bromatologia. Zarys nauki o żywności i żywieniu. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015.
- Kokot F. Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001.
