Spis treści
- Zasady ogólne diety i ocena ryzyka niedożywienia w przewlekłym zapaleniu trzustki
- Założenia diety w przewlekłym zapaleniu trzustki (PZT) po ustąpieniu dolegliwości bólowych
- Produkty dozwolone i niedozwolone w przewlekłym zapaleniu trzustki
- Przykładowy jadłospis w diecie w przewlekłym zapaleniu trzustki
Przewlekłe zapalenie trzustki (PZT – więcej na ten temat przeczytasz TUTAJ) to proces zapalny, prowadzący do postępującego, nieodwracalnego uszkodzenia gruczołu. Stopniowego rozwoju niewydolności trzustki wewnątrzwydzielniczej i wewnątrzwydzielniczej.
Zasady ogólne diety i ocena ryzyka niedożywienia w przewlekłym zapaleniu trzustki
Do wystąpienia przewlekłego zapalenia trzustki (PZT) mogą przyczynić się czynniki takie jak:
- alkohol, palenie tytoniu, przyjmowane leki, nadczynność przytarczyc,
- autoimmunologiczne,
- ostre zapalenie trzustki,
- zaporowe np. kamica,
- genetyczne.
Do objawów klinicznych przewlekłego zapalenia trzustki (PZT) zaliczamy:
- ból brzucha pojawiający się najczęściej po jedzeniu, 15-30 minut po zjedzeniu posiłku, zwłaszcza po posiłkach zawierających duże ilości tłuszczu, ale także po spożyciu alkoholu,
- wzdęcia brzucha,
- nudności czy wymioty,
- zmniejszenie łaknienia,
- przewlekła biegunka tłuszczowa w zaawansowanej postaci choroby.
Zespół złego wchłaniania, który rozwija się podczas postępu choroby, może doprowadzić do poważnego wyniszczenia organizmu chorego. U pacjentów z PZT często występuje ryzyko niedożywienia. Wpływają na to zwiększona podstawowa przemiana materii, częste ataki bólu brzucha, w niektórych przypadkach choroba współistniejąca cukrzyca oraz uzależnienie od alkoholu. A także zaburzenia funkcji zewnątrzwydzielniczej trzustki.
Ocena ryzyka niedożywienia u chorych na przewlekłe zapalenie trzustki (PZT):
- analizę biochemii krwi,
- pomiary bioimpedancji – pomiar składu ciała (waga, wzrost, BMI, tkanka tłuszczowa/mięśniowa, ilość wody itd.),
- sposób żywienia – ocena potrzeb energetycznych i zapotrzebowania na poszczególne składniki odżywcze),
- czy istnieją objawy sprzyjające zmniejszeniu spożycia żywności.
Należy pamiętać, że wartość energetyczna diety musi być dostosowana do indywidualnych potrzeb każdego chorego. Ze względu na częstą utratę masy ciała ta wartość powinna być zwiększona. U pacjentów wyniszczonych chorobą powinno się zwiększyć wartość energetyczną diety, jest to trudne, gdyż pacjenci nie mają apetytu. Problemem jest zwiększenie gęstości energetycznej diety poprzez dodanie większych ilości tłuszczu do posiłków.
Założenia diety w przewlekłym zapaleniu trzustki (PZT) po ustąpieniu dolegliwości bólowych
Założenia diet w przewlekłym zapaleniu trzustki (PZT) (po ustąpieniu dolegliwości bólowych):
- spożywanie o stałych porach 5-6 niewielkich posiłków w ciągu doby. Ilość tłuszczu w każdym z nich powinna być podobna,
- posiłki o małych objętościach, gotowane, przyrządzane na parze, pieczone w folii bez dodatku tłuszczu,
- wartość energetyczna 35 kCal/kg masy ciała na dobę,
- białka 1,0-1,5 g/kg masy ciała na dobę (większość białka powinna być pochodzenia zwierzęcego),
- tłuszcze 30% energetycznej diety,
- węglowodany złożone,
- znaczne ograniczenie błonnika, zwłaszcza nierozpuszczalnego w wodzie,
- dobór produktów w diecie powinien być dostosowany do indywidualnej ich tolerancji, przykład warzywa i owoce mogą być spożywane surowe, jednak w razie nietolerancji możemy je ugotować, przyrządzić na lub upiec,
- należy dbać o odpowiednią podaż mikroskładników w diecie, w razie niedoborów, należy włączyć suplementację, ale pod kontrolą lekarza,
- monitorujemy, czy nie dochodzi do niedoborów witamin rozpuszczalnych w tłuszczach – A, D, E, K, a także wapnia, cynku, magnezu, miedzi, tiaminy, kwasu foliowego oraz witaminy B12. Celem kontroli poziomu tych minerałów i witamin należy przeprowadzić badania krwi, wtedy gdy pojawią się niedobory, można rozpocząć suplementację.
Produkty dozwolone i niedozwolone w przewlekłym zapaleniu trzustki
Przykładowy jadłospis w diecie w przewlekłym zapaleniu trzustki
Śniadania
- Jaglanka z owocami prażonymi (np. gruszka obrana ze skórki czy borówki amerykańskie) i jogurt naturalny 2% plus nasiona chia, sok owocowo-warzywny szklanka.
- Pieczywo pszenne posmarowane masłem cienko, do tego kiełbasa drobiowa i pomidor, herbata słaba.
II śniadania
- Kisiel z owocami (maliny lub truskawki), herbata owocowa.
- Ryż biały z odrobiną cynamony, jogurtu naturalnego i sprażonego, startego jabłka, słaba herbata.
Obiady
- Pierś z kurczaka obtoczona ulubionymi ziołami, zapiekana w piekarniku w folii podana z komosą ryżową kolorową i marchewką gotowaną, do picia woda.
- Dorsz gotowany z odrobina soli i ziół. Mieszanka warzyw przygotowana na parze, do tego ryż biały, kompot wieloowocowy.
Podwieczorki
- Sałatka z – sałaty, pomidora, papryki i kaszy jaglanej, pokropiona odrobiną oliwy z oliwek i ulubionych ziół, do picia woda niegazowana.
- Zupa krem z marchewki i ziemniaka podana z grzankami z pieczywa pszennego, do picia woda niegazowana.
Kolacje
- Jajka na miękko z bułką grahamką i pomidorem, do picia herbata owocowa.
- Kanapki z chudą szynką drobiową i upieczoną cukinią bez skórki i marchewką, do picia słaba herbata.
Piśmiennictwo
- Włodarek D., Lange E., Kozłowska L., Głąbska D., Dietoterapia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014
- IŻiŻ w Warszawie artykuł dr Katarzyna Wolnicka, „Zapalenie trzustki”
- Ciborowska H., Rudnicka A., Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015.
- Gertig H., Przysławski J., Bromatologia. Zarys nauki o żywności i żywieniu. Wydawnictwo Lekarskie PZWL
