Rak żołądka – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Dawniej jeden z najczęstszych nowotworów, obecnie – z uwagi na powszechne używanie lodówek i znaczny spadek spożywania spleśniałej żywności – zdecydowanie rzadszy, jednak nadal bardzo groźny z samej swej natury. O jakiej chorobie mowa?

Spis treści:

1. Rak żołądka – co to za choroba?
2. Objawy raka żołądka
3. Jakie są przyczyny raka żołądka?
4. Rak żołądka – diagnostyka
5. Rak żołądka – leczenie
   • Postępowanie dodatkowe
6. Zapobieganie rakowi żołądka
7. Rak żołądka – rokowania
8. Podsumowanie

Rak żołądka – co to za choroba?

Rak żołądka, bo o nim mowa we wstępie, to choroba nowotworowa wywodząca się z komórek błony śluzowej tego narządu. W Polsce jest on piątym co do częstości nowotworem u mężczyzn i co dziesiątym u kobiet. Do oceny podtypów choroby przyjęto powszechnie klasyfikacja Lauréna, która wyróżnia dwa podstawowe typy:

• jelitowy, wykazujący podobieństwo do błony śluzowej jelita; towarzyszy mu zwykle zanikowe zapalenie błony śluzowej; charakteryzuje się rozprężającym sposobem naciekania i lepszym rokowaniem,
• rozlany, z obecnością pojedynczych komórek lub małych ognisk raka; szerzy się śródściennie, nie tworzy wyraźnych granic; z reguły posiada wysoki stopień złośliwości i wiąże się z gorszym rokowaniem.

>> To może Cię zainteresować: Czym są markery nowotworowe i jakich dostarczają informacji?

Objawy raka żołądka

Rak żołądka to, z wielu względów, bardzo groźna choroba – szczególnie że we wczesnych stadiach często przebiega bezobjawowo. W miarę postępu choroby pojawia się coraz więcej sygnałów jej obecności. Są to w szczególności:

• niezamierzona utrata masy ciała,
• wczesne uczucie sytości,
• niechęć do pokarmów mięsnych,
• częste odbijania, niestrawność,
• nudności i/lub wymioty,
• stały ból w nadbrzuszu,
• objawy niedokrwistości: osłabienie, upośledzona tolerancja wysiłku, bladość skóry.

Niestety, jak podają eksperci ESMO (European Society for Medical Oncology), w wielu przypadkach te niespecyficzne objawy nie prowadzą do wykonania pilnych badań. Zatrważające są dane mówiące, że około 60% chorych nie kwalifikuje się do leczenia z powodu późnego rozpoznania lub chorób współistniejących.

Jakie są przyczyny raka żołądka?

Do zachorowania predysponują czynniki, które możemy podzielić na dwa rodzaje:

• środowiskowe:
  • palenie tytoniu; ryzyko wzrasta o 32% w przypadku palenia więcej niż 20 papierosów dziennie i o 33% w przypadku palenia przez co najmniej 40 lat,
  • picie alkoholu wiąże się ze zwiększonym ryzykiem, szczególnie w przypadku dawek 30 g na dobę i większych; jak widać już około 2 butelki piwa i nieco więcej niż kieliszek wina mogą być niebezpieczne,
  • zbyt duże spożywanie czerwonego mięsa; ryzyko wzrasta o 26% przy spożyciu 100 g na dzień,
  • nadmierna masa ciała, a szczególnie otyłość,
  • zakażenie Helicobacter pylori – najsilniejszy czynnik ryzyka,
  • zakażenie wirusem Epstein-Barr,
  • nadmierne spożycie pokarmów wędzonych, solonych.
• genetyczne:
  • mutacje w genie E-kadheryny (CDH1); dotyczą około 3% chorych,
  • zespół Lyncha i rodzinna polipowatość gruczolakowata, zespół Peutza-Jeghersa, zespół Li-Fraumeni.

Rak żołądka – diagnostyka

W świecie naukowym panuje zgodność co to faktu, iż najlepszą metodą diagnostyczną umożliwiającą pobranie wycinków do badania histopatologicznego jest gastroskopia. Według rekomendacji ESMO obowiązuje pobranie od 5 do 8 wycinków, w tym jednego z dna owrzodzenia (jeśli jest obecne). Duże trudności może sprawiać rak szerzący się śródściennie – niekiedy zostaje niezauważony przez osobę wykonującą badanie.

Oprócz tego konieczne są badania molekularne, które określają obecność poszczególnych białek na powierzchni komórek nowotworowych, co umożliwia lepsze dobranie chemioterapii.

W celu oceny stopnia zaawansowania choroby wykonywane są:

• morfologii krwi obwodowej, oznaczenie kreatyniny, eGFR, ALT, AST,
• endoskopowa ultrasonografia (EUS),
• tomografia komputerowa klatki piersiowej, brzucha i miednicy,
• pozytonowa tomografia emisyjna,
• w niektórych przypadkach wskazana jest diagnostyczna laparoskopia.

Rak żołądka – leczenie

W przypadkach, w których stopień zaawansowania pozwala na wyleczenie, standardem postępowania jest resekcja żołądka z usunięciem okolicznych (co najmniej 15) węzłów chłonnych. Okołooperacyjnie, celem zwiększenia skuteczności zabiegu, stosuje się chemioterapię i/lub radioterapię.

Gdy choroba jest tak nasilona, że niemożliwe jest całkowite wyleczenie, cenną opcją – wydłużającą przeżycie i poprawiającą jakość codziennego funkcjonowania – jest paliatywna chemioterapia. Paliatywna radioterapia jest uzasadniona, gdy nie ma możliwości przeprowadzenia zabiegu oraz chorobie nowotworowej towarzyszy niedokrwistość i/lub zwężenie w okolicy wpustu albo odźwiernika.

Postępowanie dodatkowe

Obejmuje ono kilka ważnych elementów, w szczególności:

• leczenie bólu; według wytycznych Polskiego Towarzystwa Badania Bólu chorzy na nowotwór często doświadczają bólu na każdym etapie choroby i każdorazowo należy dążyć do opanowania dolegliwości – zarówno farmakologicznie, jak i innymi metodami,
• postępowanie żywieniowe; rak żołądka, z uwagi na długi okres bezobjawowy, często wysoki stopień zaawansowania, odcinkowe zwężenia przewodu pokarmowego i dolegliwości powodujące spadek kaloryczności diety, bardzo często prowadzi do niedożywienia, które pogarsza rokowanie.

Zapobieganie rakowi żołądka

Dwa główne działania w zakresie pierwotnej profilaktyki raka żołądka obejmują zmianę nawyków żywieniowych, porzucenie palenia tytoniu, zmniejszenie spożycia alkoholu oraz redukcję nadmiernej masy ciała. Ważnym elementem jest zmniejszenie częstości występowania infekcji H. pylori, głównej przyczyny raka żołądka.

Według najnowszych wytycznych Brytyjskiego Towarzystwa Gastroenterologicznego bardzo silnie zalecana jest strategia „test and treat”, czyli leczenie zakażenia H.pylori w każdym przypadku jej wykrycia u osoby dorosłej. Strategią profilaktyki wtórnej jest wczesne wykrywanie przy wykorzystaniu dostępnych środków, głównie gastroskopii. W Polsce nie istnieje program badań przesiewowych.

>> Warto przeczytać: Choroba wrzodowa, dyspepsja, infekcja Helicobacter pylori – diagnostyka i postępowanie

Rak żołądka – rokowania

Ogółem rokowanie w przypadku raka żołądka jest niepomyślne – w Polsce 5 lat od rozpoznania choroby przeżywa średnio 14% osób (średnia europejska 25%). Co ważne, wykrycie raka w niskim stopniu zaawansowania, pozwalającym na leczenie operacyjne, zwiększa odsetek przeżyć do nawet 70%.

Podsumowanie

Rak żołądka jest bardzo podstępną, długo niedającą objawów chorobą. Wczesne wykrycie umożliwia podjęcie skutecznego leczenia. Głównym czynnikiem ryzyka jest zakażenie Helicobacter pylori, a także nadmierna masa ciała, spożywanie tytoniu, alkoholu, czerwonego mięsa oraz pokarmów wędzonych i/lub solonych. W przypadku zauważenia niespecyficznych dolegliwości, takich jak nudności, odbijania, dyskomfort w górnej części brzucha, nie zwlekaj – podejmij diagnostykę. Rak żołądka, mimo że nie występuje w Polsce często, jest chorobą o niepomyślnym rokowaniu, gdy zostanie wykryty zbyt późno.

Źródła

• Polskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej, Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych 2021 rok, Nowotwory układu pokarmowego

http://onkologia.zalecenia.med.pl/ (dostęp:09.09.2024).

• Lordick F, Carneiro F, Cascinu S, Fleitas T, Haustermans K, Piessen G, Vogel A, Smyth EC; ESMO Guidelines Committee. Electronic address: clinicalguidelines@esmo.org. Gastric cancer: ESMO Clinical Practice Guideline for diagnosis, treatment and follow-up. Ann Oncol. 2022 Oct;33(10):1005-1020. doi: 10.1016/j.annonc.2022.07.004. Epub 2022 Jul 29. PMID: 35914639.

https://www.annalsofoncology.org/article/S0923-7534(22)01851-8/fulltext (dostęp:09.09.2024).

• Sitarz R, Skierucha M, Mielko J, Offerhaus GJA, Maciejewski R, Polkowski WP. Gastric cancer: epidemiology, prevention, classification, and treatment. Cancer Manag Res. 2018 Feb 7;10:239-248. doi: 10.2147/CMAR.S149619. PMID: 29445300; PMCID: PMC5808709.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5808709/ (dostęp:09.09.2024).

• Sexton RE, Al Hallak MN, Diab M, Azmi AS. Gastric cancer: a comprehensive review of current and future treatment strategies. Cancer Metastasis Rev. 2020 Dec;39(4):1179-1203. doi: 10.1007/s10555-020-09925-3. Epub 2020 Sep 7. PMID: 32894370; PMCID: PMC7680370.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7680370/ (dostęp:09.09.2024).

• Machlowska J, Baj J, Sitarz M, Maciejewski R, Sitarz R. Gastric Cancer: Epidemiology, Risk Factors, Classification, Genomic Characteristics and Treatment Strategies. Int J Mol Sci. 2020 Jun 4;21(11):4012. doi: 10.3390/ijms21114012. PMID: 32512697; PMCID: PMC7312039.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7312039/ (dostęp:09.09.2024).

• Conti CB, Agnesi S, Scaravaglio M, Masseria P, Dinelli ME, Oldani M, Uggeri F. Early Gastric Cancer: Update on Prevention, Diagnosis and Treatment. Int J Environ Res Public Health. 2023 Jan 25;20(3):2149. doi: 10.3390/ijerph20032149. PMID: 36767516; PMCID: PMC9916026.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9916026/ (dostęp:09.09.2024).

• Polskie Towarzystwo Badania Bólu, Farmakoterapia bólu u chorych na nowotwory – zalecenia Polskiego Towarzystwa Badania Bólu, Polskiego Towarzystwa Medycyny Paliatywnej, Polskiego Towarzystwa Onkologicznego, Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej, Polskiego Towarzystwa Anestezjologii i Intensywnej Terapii

https://ptbb.pl/zasoby/pobierz-pliki/category/31-farmakoterapia-bolu-u-chorych-na-nowotwory-zalecenia (dostęp:09.09.2024).