Spis treści
- Czym jest trądzik?
- Trądzik i jego oblicza
- Jakie choroby najczęściej towarzyszą trądzikowi?
- Jak rozpoznaje się trądzik?
- Czy przydatne są badania laboratoryjne przy trądziku?
- Jak leczony jest trądzik?
- Podsumowanie
W populacji pediatrycznej trądzik „niejedno ma imię”, co jest związane z ogromnym zróżnicowaniem co do różnic w fizjologii tak licznych w tym czasie etapów życia. W większości przypadków rozpoznanie nie stanowi większego problemu, lecz postępowanie nie ogranicza się do „smarowania maścią” i „łykania tabletek”. Jakie są postaci tej choroby? Czy istnieją czynniki predysponujące do zachorowania? Jakie inne choroby najczęściej towarzyszą trądzikowi? Czy należy wykonywać badania dodatkowe?
Czym jest trądzik?
Trądzik jest wieloczynnikową chorobą zapalną atakującą mieszki włosowe i gruczoły łojowe skóry. Kluczowymi czynnikami, które odgrywają ważną rolę w rozwoju trądziku, są nadmierne rogowacenie mieszków włosowych, ich kolonizacja przez bakterie Propionibacterium acnes, nadmierne wytwarzanie łoju i złożone mechanizmy zapalne. Ponadto bardzo istotne są dieta, czynniki genetyczne oraz choroby współistniejące.
Trądzik i jego oblicza
Stereotypowy moment pojawiania się trądziku u dzieci odzwierciedla zmiany fizjologiczne, które zwykle zachodzą w okresie rozwoju człowieka od okresu płodowego do nastoletniego.
Trądzik noworodkowy może występować już po urodzeniu lub pojawić się wkrótce potem, zwykle do 6. tygodnia życia. Dotyka nawet do 20% noworodków, częściej jest spotykany u chłopców i w znacznej większości przypadków jest łagodny do umiarkowanego.
Trądzik niemowlęcy z kolei zwykle pojawia się między 6. tygodniem a 1. rokiem życia i jest zdecydowanie rzadszy, gdyż dotyka zaledwie 2% dzieci. W tej postaci choroby zmiany skórne obejmują zaskórniki, grudki zapalne i krosty, zlokalizowane głównie na twarzy, rzadziej na klatce piersiowej i plecach; zmiany te mogą pozostawiać blizny. Wystąpienie charakterystycznych zmian skórnych u dziecka między 1. a 7. rokiem życia nie jest typowe i w każdym przypadku powinno skłaniać ku diagnostyce w kierunku chorób przebiegających z nadmiernym stężeniem androgenów (hormonów płciowych silnie predysponujących do zmian trądzikowych).
W wieku dojrzewania, gdy fizjologiczna aktywność hormonalna objawia się z całą mocą, trądzik jest typową chorobą tego okresu życia (dotyczy nawet do 85% nastolatków) i w większości przypadków nie wymaga pogłębionej diagnostyki.
Jakie choroby najczęściej towarzyszą trądzikowi?
Lista schorzeń, które najczęściej przeplatają się z trądzikiem, jest długa i w dużej części przypadków charakteryzują się wspólnym mianownikiem z chorobą skóry. Wykazano, u osób z nadwagą i otyłością częstość występowania trądziku pospolitego jest znacznie większa niż u osób zdrowych, dodatkowo istnieje dodatnia korelacja między BMI a stopniem nasilenia zmian skórnych. Wśród dziewcząt i młodych kobiet nasilony trądzik zawsze powinien skłaniać ku wykluczeniu zespołu policystycznych jajników (PCOS). Wielu pacjentów cierpiących z powodu trądziku posiada nieprawidłowości w zakresie lipidogramu (najczęściej hipertriglicerydemia, hipercholesterolemia ze zwiększoną frakcją LDL). Łatwo się domyślić, że nierzadko występują zaburzenia glikemii pod postacią insulinooporności, tzw. stanów przedcukrzycowych i samej cukrzycy. W literaturze medycznej donoszono, że trądzik wiąże się ze zwiększoną częstością infekcji zatok, astmą, nieastmatyczną chorobą płuc, refluksem żołądkowo-przełykowym, alergiami pokarmowymi, depresją, stanami lękowymi i depresyjnymi, zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi i bezsennością.
Jak rozpoznaje się trądzik?
W znacznej większości przypadków typowych postaci trądziku pospolitego diagnozę stawia się wyłącznie na podstawie badania podmiotowego i przedmiotowego. Należy przypomnieć, że istnieją wyjątki wymagające pogłębionej diagnostyki; mieszczą się tu wspomniany trądzik u dzieci w wieku 1-7 lat (specjalistyczna diagnostyka endokrynologiczna), ciężkie, oporne na leczenie postaci choroby, cechy dysmorfii czy liczne choroby współistniejące.
Czy przydatne są badania laboratoryjne przy trądziku?
Jak już wspomniano, sama obecność trądziku pospolitego nie jest wskazaniem do przeprowadzania badań, jednak z uwagi na silne powiązanie z innymi chorobami, zwłaszcza z zespołem metabolicznym i całym szeregiem jego konsekwencji, a także u pacjentów z innymi objawami nadmiaru androgenów, przydatna jest ocena wyjściowa poszczególnych parametrów biochemicznych, co zaznaczają wytyczne Amerykańskiej Akademii Dermatologii. Należy tu wymienić oznaczenie morfologii, żelaza, kreatyniny, elektrolitów, glukozy na czczo (ewentualnie dodatkowo OGTT i krzywej insulinowej), lipidogramu, ALAT, AspAT, GGTP (trzy ostatnie pod kątem niealkoholowego stłuszczenia wątroby, coraz częstszego wśród nastolatków), a z badań specjalistycznych oznaczenie poszczególnych hormonów (testosteron całkowity, siarczan dehydroepiandrosteronu, androstendion, hormon luteinizujący i hormon folikulotropowy, rzadziej hormon wzrostu, insulinopodobny czynnik wzrostu, wolne 17-β-hydroksysteroidy, wskaźnik wolnych androgenów, prolaktyna, estrogen i progesteron). Przed włączeniem leczenia, szczególnie analogami witaminy A (retinoidami), konieczne jest wykluczenie ciąży.
Jak leczony jest trądzik?
Terapia jest złożona, zależna od nasilenia choroby i preferencji samego pacjenta. Według wytycznych Amerykańskiej Akademii Dermatologii w postaciach łagodnych leczenie I rzutu obejmuje miejscowe stosowanie preparatów z nadtlenkiem benzoilu lub izotretynoiną, ewentualnie połączenie tych dwóch substancji lub jednej z nich z miejscowym antybiotykiem. W postaciach umiarkowanych leczenie rozpoczyna się już od podanej wyżej terapii skojarzonej (podwójnej lub potrójnej), niekiedy do leczenia dołącza się doustny antybiotyk, można też rozważyć doustny preparat izotretynoiny. W postaciach ciężkich terapie miejscowe łączy się z doustną antybiotykoterapią i/lub izotretynoiną.
Podsumowanie
Trądzik może być łatwo rozpoznany i skutecznie leczony, jednak może być „maską” poważnych zaburzeń wymagających pogłębionej diagnostyki. Stąd warto pamiętać, by przy podejrzeniu choroby udać się co najmniej do lekarza POZ (optymalnie dermatologa), pokazać zmiany skórne, a także opowiedzieć o innych dolegliwościach i obawach związanych z chorobą.
Piśmiennictwo
