Owsiki – co powinniśmy o nich wiedzieć?

Spis treści

1. Czym są owsiki?
2. Jak dochodzi do zarażenia owsicą?
3. Kto jest najbardziej narażony na zarażenie owsicą?
4. Jakie mogą być objawy owsicy?
5. Jak przebiega leczenie owsicy?
   • Powikłania owsicy
6. Jak zdiagnozować owsicę?
7. Jak zapobiegać szerzeniu owsicy?

Choroby pasożytnicze przewodu pokarmowego są szeroko rozpowszechnione na całym świecie. Ich główną przyczyną jest niski poziom sanitarno-higieniczny.  Wysokie ryzyko zarażenia wiąże się zarówno z lekceważeniem zasad higieny osobistej, żywności i żywienia, jak i z szybkością namnażania pasożytów, wydalaniem przez nie ogromnej liczby jaj i łatwością rozprzestrzeniania.

Owsica jest pasożytniczą chorobą zakaźną wywoływaną przez owsiki ludzkie. Najczęściej zarażają się nią dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Szacuje się, że w Polsce zarażenie owsikiem ludzkim dotyczy ok. 40% dzieci w wieku 7-14 lat i ok. 17% dorosłych.

Czym są owsiki?

Czynnikiem etiologicznym owsicy są owsiki ludzkie (Enterobius vermicularis) należące do nicieni. Jedynym ich rezerwuarem są ludzie. Owsiki przypominają krótkie, białe niteczki i mogą być widoczne gołym okiem. Charakteryzuje je wyraźny dymorfizm płciowy: proste samice osiągają 10-13 mm długości, zaś samce z wyraźnie zagiętą tylną częścią – 3-5 mm.

Pasożyty bytują w końcowym odcinku jelita cienkiego oraz w jelicie grubym. Zapłodnione samice wędrują w okolicę odbytu żywiciela gdzie składają na skórze ok. 10-12  tys. jaj. Jaja owsików dojrzewają do formy inwazyjnej w ciągu 4-6 godzin i mogą stać się przyczyną powtórnego zarażenia lub zarażenia osób z otoczenia. Od chwili zarażenia do momentu wydalania jaj upływa 2-8 tygodni. Jaja owsików poza organizmem człowieka utrzymują żywotność przez okres 2-3 tygodni.

Jak dochodzi do zarażenia owsicą?

Człowiek zaraża się owsicą przede wszystkim drogą pokarmową poprzez brudne ręce.

Drogi zarażenia:

• kontakt z zarażoną osobą,
• wspólne używanie pościeli, bielizny, ręczników, ubrań, zabawek,
• korzystanie z tej samej łazienki, toalety,
• spożycie skażonego pokarmu,
• autoinwazja – przenoszenie do jamy ustnej poprzez ręce po drapaniu okolicy odbytu,
• inhalacja – wdychanie jaj unoszących się w powietrzu,
• retroinwazja – larwy wylęgające się w okolicy okołoodbytowej migrują przez odbyt do przewodu pokarmowego.

Kto jest najbardziej narażony na zarażenie owsicą?

Owsica może dotyczyć osób w różnym wieku, szczególnie jednak narażone są na nią dzieci i ich najbliżsi.

Grupy ryzyka:

• dzieci przebywające w skupiskach (żłobki, przedszkola, szkoły, domy dziecka),
• współdomownicy (rodzice, dziadkowie, rodzeństwo),
• pracownicy przedszkoli, szkół podstawowych, żłobków,
• personel medyczny na oddziałach dziecięcych.

Źródło zdjęcia: Pracownia Parazytologii Laboratorium Analiz Lekarskich ALAB w Warszawie

Jakie mogą być objawy owsicy?

Owsica może przebiegać bezobjawowo lub powodować dolegliwości, których rodzaj i nasilenie związane jest z intensywnością zarażenia i  osobniczą odpornością organizmu. Głównym objawem owsicy jest świąd okolicy odbytu, spowodowany podrażnieniem skóry przez śluz pokrywający jaja owsików. Symptomy, które towarzyszą owsicy mogą być na tyle niespecyficzne, że często zarażenie pasożytami jest rozpatrywane dopiero po wykluczeniu innych przyczyn.

Objawy owsicy:

• swędzenie w okolicach odbytu, szczególnie wieczorem,
• problemy ze snem i bezsenność,
• stany zapalne skóry i podrażnienia,
• niepokój i problemy z koncentracją,
• brak apetytu,
• bladość skóry i podkrążone oczy,
• zgrzytanie zębami,
• nudności i bóle brzucha,
• zmiany zapalne dróg rodnych,
• bóle głowy,
• osłabienie.

Jak przebiega leczenie owsicy?

Założenie, że owsica sama przeminie jest jak najbardziej błędne. Nieleczona może prowadzić do wielu powikłań, nie tylko w obrębie układu pokarmowego. Kuracja polega na przyjęciu lekarstwa na owsiki przepisanego przez lekarza. Ze względu na zakaźność i łatwość rozpowszechniania pasożyta, leczeniem owsicy powinni być objęci wszyscy współdomownicy, a także osoby z bliskiego kontaktu. Przyjęcie leku powinno zostać powtórzone po dwóch tygodniach, w celu całkowitego wyeliminowania owsików, które mogły w międzyczasie wylęgnąć się z jaj. W dniu przyjmowania leku należy dokładnie wysprzątać mieszkanie oraz zmienić bieliznę osobistą i pościel.

Powikłania owsicy

• zarażenie układu płciowego u dziewczynek
• stany zapalne okolic intymnych
• zapalenie jelita grubego
• stany zapalne skóry
• utrata masy ciała

Jak zdiagnozować owsicę?

Owsica może być zdiagnozowana na podstawie wykrycia obecności owsików na skórze w okolicy odbytu lub na powierzchni świeżego kału. Niestety nie zawsze można zauważyć pasożyty gołym okiem, dlatego bardziej wiarygodną metodą potwierdzającą zarażenie jest badanie mikroskopowe na obecność owsików wykonywane w laboratorium. Materiał do badania pobiera się w godzinach porannych, przed wypróżnieniem i umyciem okolic intymnych. Do pobrania służy taśma celofanowa naklejana na skórę w szparze międzypośladkowej.

W preparacie mikroskopowym poszukiwane są charakterystyczne jaja owsików. Są one oceniane przez wykwalifikowanych diagnostów laboratoryjnych. W przypadku uzyskania wyniku ujemnego badanie należy powtórzyć. Jedno badanie daje 50% szans wykrycia jaj owsików, trzy badania zwiększają tą szansę do 90%, natomiast 5 badań to 99% prawdopodobieństwa potwierdzenia owsicy.

Jak zapobiegać szerzeniu owsicy?

Łatwe i szybkie rozprzestrzenianie się zarażenia owsikiem ludzkim poprzez brudne ręce powoduje, że szczególną uwagę należy zwrócić na przestrzeganie zasad higieny osobistej. Niezwykle istotne są również odpowiednie nawyki żywieniowe.

Aby zapobiegać zarażeniu owsicą, należy:            

• dbać o higienę osobistą,
• często myć ręce,
• obcinać krótko paznokcie u dzieci,
• często zmieniać bieliznę,
• często zmieniać ręczniki i pościel,
• dokładnie sprzątać mieszkania,
• prać pluszowe zabawki,
• ograniczyć spożywanie słodyczy,
• stosować dietę bogatą w błonnik,
• myć owoce i jarzyny przed jedzeniem,
• często wymieniać piasek w piaskownicy.

>>> Przeczytaj też: Czyste piaskownice – zadbajmy o bezpieczeństwo dzieci