Zika to choroba tropikalna, wywoływana przez wirusa. Jest przenoszona przez komary, występuje w Azji Południowo-Wschodniej, Afryce, Ameryce Południowej i Środkowej oraz na Karaibach. Jak można zarazić się chorobą? Dlaczego może być groźna dla kobiet w ciąży? Jak można się przed nią zabezpieczyć i czy istnieje szczepionka przeciwko chorobie zika. Zapraszamy do lektury!
Spis treści:
- Gdzie występuje wirus zika i na czym polega choroba?
- Zika – objawy, przebieg choroby
- Rozpoznawanie choroby zika – badania laboratoryjne
- Wirus zika – leczenie choroby
- Dlaczego choroba zika jest niebezpieczna dla kobiet w ciąży?
Zika – co to za choroba? Gdzie występuje wirus zika?
Zika jest tropikalną chorobą zakaźną, wywoływaną przez wirusa ZIKV, który należy do rodziny Flaviviridae, rodzaju Flavivirus. Flawawirusy są czynnikiem etiologicznym różnych chorób tropikalnych. Oprócz zika wywołują one dengę, żółtą gorączkę, gorączkę Zachodniego Nilu, japońskie zapalenie mózgu. Przenoszone są przez komary z rodzaju Aedes (w tym przede wszystkim A.aegypti), które są również wektorem wspomnianych już wyżej chorób, a także choroby chikungunya.
Wirusem zika można się zarazić poprzez ukąszenie komara:
- w Azji – np. w Indiach, Indonezji, Kambodży, Tajlandii, Wietnamie, a także na Sri Lance, Malediwach czy Filipinach,
- w Ameryce Środkowej,
- w Ameryce Południowej – np. Brazylii, Peru, Argentynie,
- na Karaibach – np. Kuba, Dominikana,
- na wyspach Pacyfiku – np. Wyspy Wielkanocne, Polinezja Francuska, Wyspy Cooka,
- w Afryce – np. Kenia, Nigeria, Senegal.
Ważne jest, aby podczas podróży do tych obszarów stosować odpowiednie środki ochrony.
>> Odkryj: Choroby zakaźne w Polsce – podsumowanie 2023 roku
Jak można się zarazić wirusem ZIKV?
Niestety ukłucie przez komara nie jest jedyną drogą zakażenia tą chorobą. Możliwe jest również przeniesienie patogenów poprzez kontakty międzyludzkie. Do zakażenia wirusem zika może dojść:
- poprzez kontakty seksualne (stosunki dopochwowe, oralne, analne) z osobą zakażoną, nawet jeśli nie ma ona żadnych objawów;
- poprzez przeniesienie z kobiety ciężarnej na płód;
- podczas transfuzji krwi;
- w czasie przeszczepiania narządów od zakażonego dawcy.
>> Przeczytaj: HIV – wczesna diagnoza i podjęcie leczenia daje szansę na normalne życie
Zika – objawy, przebieg choroby
Większość zakażeń wirusem zika (aż 80%) przebiega bezobjawowo. Pozostała część pacjentów może odczuwać objawy, które przypominają gorączkę denga i chikungunya. Są to trzy choroby powodowane przez wirusy pochodzące z tej samej rodziny i ich objawy powinny być ze sobą różnicowane.
Okres wylęgania się choroby zika trwa od 3 do 12 dni. Najczęściej obserwuje się następujące objawy zakażenia:
- gorączkę, poniżej 38 stopni;
- wysypkę o charakterze plamisto-grudkowym, umiejscowioną na twarzy, szyi, tułowiu i kończynach;
- bóle stawów, głównie rąk i stóp, występujące u ponad 50% pacjentów w ostrej fazie choroby
- zapalenie spojówek
- bóle mięśni
- bóle głowy.
Przebieg choroby jest łagodny, symptomy utrzymują się 2-7 dni. U ok. 40% chorych bóle stawów mogą się utrzymywać przez 1-2 tygodni. Charakterystyczne dla zakażenia wirusem zika jest to, że bólom stawów nie towarzyszy zapalenie stawów. Jeśli pojawiają się objawy zapalenia, jest to zwykle obrzęk pojedynczych stawów, głównie u osób z chorobami przewlekłymi.
Rozpoznawanie choroby zika, badania laboratoryjne
Gorączkę zika rozpoznaje się na podstawie objawów, a potwierdzeniem są badania laboratoryjne. Zgodnie z definicją WHO chorobę należy podejrzewać u pacjenta z wysypką lub podwyższoną temperaturą ciała, u którego występuje przynajmniej jeden z objawów: ból stawów, ból mięśni, zapalenie spojówek, ból głowy.
Przypadek potwierdzony to pacjent, u którego stwierdza się:
- występowanie RNA wirusa, potwierdzone badaniem metodą RT-PCR we krwi lub w moczu. Pozytywny wynik tego badania świadczy o aktywnym zakażeniu, jest czułą metodą potwierdzania infekcji. Badanie można wykonać do 14 dni od wystąpienia objawów;
- występowanie przeciwciał w klasie IgM – negatywny wynik badania RT-PCR nie wyklucza infekcji, wówczas wskazane jest oznaczenie przeciwciał IgM, które pojawiają się we krwi w ciągu 4-7 dni od pojawienia się symptomów. Najwyższe ich miano obserwuje się w 2-3 tygodniu, utrzymują się w surowicy do 3 miesięcy;
- występowanie przeciwciał w klasie IgG, które pojawiają się w surowicy również w ciągu 4-7 dni od pojawienia się objawów, mogą być wykryte jednoczasowo w przeciwciałami IgM lub krótko po ich pojawieniu się. Wykrycie przeciwciał IgM i wysokie miano przeciwciał IgG również świadczą o aktywnej infekcji. Zakłada się, iż przeciwciała IgG utrzymują się w organizmie człowieka przez całe życie. Podwyższone miano tylko przeciwciał IgG może świadczyć o zakażeniu przebytym w przeszłości.
Zika – leczenie choroby
Jeśli pacjent tego wymaga, leczenie jest objawowe. Stosuje się leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe. Lekiem z wyboru jest paracetamol. Pacjenci nie mogą jednak przyjmować leków z grupy NLPZ (naproksen, ibuprofen) i aspiryny. Te grupy leków mogą powodować krwawienia u osób chorych na dengę (gorączka krwotoczna), a objawy tych chorób mogą być bardzo do siebie podobne. Warto pamiętać, że w przypadku zachorowania na zika nie istnieje specyficzne leczenie przeciwwirusowe.
Profilaktyka, czy istnieje szczepienie przeciwko wirusowi zika?
Nie istnieje szczepionka przeciwko wirusowi ZIKV! Jedyne profilaktyczne działania polegają na zabezpieczaniu się przed ukąszeniami komarów, które są wektorem choroby zika w rejonach jej występowania. Aby uniknąć gorączki zika, należy więc stosować:
- repelenty – środki odstraszające te owady – szczegółowe porady praktyczne jak je stosować w artykule (link do artykułu nt. dengi).
- odpowiedni ubiór – długie rękawy, długie nogawki, nakrycie głowy, zakrywanie jak największej części ciała.
- moskitiery i siatki w oknach.
Warto też korzystać z klimatyzacji, aby nie otwierać okien.
Dlaczego choroba zika jest niebezpieczna dla kobiet w ciąży?
Gorączka zika nie jest groźna dla osób dorosłych, u których ma tendencję do samoograniczania się. Poważne powikłania mogą dotyczyć jednak noworodków, które zostały zakażone w życiu płodowym przez przeniesienie wirusa z matki na dziecko. Dotyczy to szczególnie zakażeń wirusem zika w I trymestrze ciąży. Może to skutkować powikłaniami neurologicznymi u dziecka, np. mikrocefalią – wadą rozwojową, która polega na zmniejszonych wymiarach czaszki i mózgu noworodka.
Z powodu ryzyka wad wrodzonych u dziecka, pary planujące ciążę powinny wcielić zasady profilaktyki:
- unikać podróży w rejony występowania wirusa ZIKV,
- kobiety planujące ciążę powinny odczekać 2 miesiące po podróży w takie rejony, partnerzy kobiet planujących ciążę powinni poczekać 3 miesiące, zanim podejmą próbę poczęcia dziecka,
- w czasie pobytu w rejonach epidemicznych występowania choroby unikać kontaktów seksualnych lub stosować prezerwatywy przez cały okres pobytu i po kilka miesięcy po powrocie.
Rekomendacje niektórych krajów Ameryki zalecają partnerom kobiet ciężarnych wstrzemięźliwość seksualną albo stosowanie prezerwatyw aż do zakończenia ciąży.
>> Sprawdź też: Choroby przenoszone drogą płciową
Jeśli po powrocie z krajów, w których występuje wirus ZIKV, okaże się, iż kobieta jest w ciąży, zaleca się u niej badania laboratoryjne w kierunku występowania zakażenia. U matki zakażonej wirusem należy monitorować rozwój płodu (USG) oraz – po urodzeniu – przeprowadzić badania w kierunku występowania RNA wirusa lub przeciwciał.
Piśmiennictwo
- Janocha-Litwin J., Wykład Profilaktyka wybranych chorób przenoszonych przez komary, konferencja Medycyna Podróży w teorii i praktyce, 14.03.2024.
- Rorat M., Wykład Zapalenie stawów po powrocie z tropików, konferencja Medycyna Podróży w teorii i praktyce, 14.03.2024.
- Rostkowska-Białas K., Wykład Meksyk – doświadczenia własne z przygotowania do podróży, konferencja Medycyna Podróży w teorii i praktyce, 14.03.2024.
- https://medycynatropikalna.pl/choroba/zika
- U.S. Department of Health & Human Services, Centers for Disease Control and Prevention
- U. S. National Center for Emerging and Zoonotic Infectious Diseases (NCEZID)
- U. S. Division of Vector-Borne Diseases (DVBD)
