Mukopolisacharydoza – rzadka, ciężka choroba genetyczna 

Świat medycyny to nie tylko powszechnie znane choroby, ale również te, które dotykają tylko jednostki. Choroby rzadkie niosą poważne konsekwencje i są dużym wyzwaniem zarówno dla pacjentów jak i lekarzy. Dowiedz się, czym jest mukopolisacharydoza – rzadka choroba genetyczna.

Spis treści:

1. Co to jest mukopolisacharydoza? 
2. Mukopolisacharydoza – jakie ma przyczyny? 
3. Jak rozpoznać mukopolisacharydozę? Objawy 
   • Rozpoznanie mukopolisacharydozy – badania 
4. Mukopolisacharydoza – rokowania i leczenie 

Co to jest mukopolisacharydoza? 

Mukopolisacharydozy (MPS) to grupa rzadkich chorób genetycznych, które charakteryzują się wrodzonym niedoborem enzymów odpowiedzialnych za degradację glikozaminoglikanów (GAG). To ważne cząstki budulcowe tkanek naszego organizmu. Wadliwy metabolizm prowadzi do ich powszechnej akumulacji w komórkach różnych narządów, w tym oka, centralnego układu nerwowego, układu kostnego, ocznego, nerwowego, oddechowego, sercowego i żołądkowo-jelitowego. Taki stan prowadzi do ich stopniowej degradacji strukturalnej i funkcjonalnej. Całkowita częstość występowania tej grupy chorób wynosi około 1 na 25 000 żywych urodzeń, a początek, rodzaj i nasilenie objawów bywają zróżnicowane w zależności od podtypu.  

Mukopolisacharydoza – jakie ma przyczyny? 

Przetwarzanie glikozaminoglikanów to duży szlak biochemiczny, angażujący wiele enzymów, dlatego wyróżnia się 7 głównych typów mukopolisacharydoz.  

Podział zależy od określonego defektu metabolicznego będącego skutkiem różnego rodzaju mutacji dziedziczonych autosomalnie recesywnie (z wyjątkiem MPS II sprzężonej z chromosomem X): 

• mukopolisacharydoza typu I: niedobór α-l-iduronidazy, w jej przebiegu dochodzi do akumulacji siarczanu heparanu i siarczanu dermatanu; istnieją 3 podtypy (IH, IHS i IS), śmiertelność zależy od wieku, w którym pojawiają się objawy, jednak patologie oczne występują we wszystkich 3 fenotypach, 
• mukopolisacharydoza typu II: niedobór iduronianu-2-sulfatazy, prowadzi do akumulacji siarczanu heparanu i siarczanu dermatanu, objawy pojawiają się już po urodzeniu, choć najczęściej między 2. a 4. rokiem życia; do zgonu dochodzi zazwyczaj do drugiej dekady życia, z wyjątkiem łagodnych przypadków, które przeżywają do 6-7 dekady, 
• mukopolisacharydoza typu III: niedobór sulfatazy-N-heparanu (podtyp A), α-N-acetyloglukozaminidazy (podtyp B), acetylotransferazy α-glukozaminidu (podtyp C) lub N-acetyloglukozamino-6-sulfatazy (podtyp D), skutkuje gromadzeniem się siarczanu heparanu, początek objawów między 2. a 6. rokiem życia, zgon przed 30. rokiem życia poprzedzony ciężką niepełnosprawnością, 
• mukopolisacharydoza typu IV: niedobór N-acetylogalaktozamino-6-sulfatazy (podtyp A) lub β-galaktozydazy (podtyp B), prowadzi do akumulacji siarczanu keratanu i siarczanu chondroityny, objawy pojawiają się w 1. roku życia, a śmierć następuje z powodu niedrożności dróg oddechowych i wad kręgosłupa szyjnego do 3. dekady życia, 
• mukopolisacharydoza typu VI: niedobór N-acetylogalaktozamino-4-sulfatazy, dochodzi do gromadzenia się siarczanu dermatanu i siarczanu chondroityny, początek objawów w 2. roku życia, do zgonu dochodzi w wieku nastoletnim, niekiedy do 5. dekady życia z powodu powikłań krążeniowo-oddechowych, 
• mukopolisacharydoza typu VII: bardzo rzadka postać, niedobór β-glukuronidazy, prowadzi do akumulacji siarczanu heparanu, keratanu i chondroityny, do śmierci może dojść w okresie prenatalnym, odnotowano jednak przeżycia do 5. dekady życia, 
• mukopolisacharydoza typu IX: ekstremalnie rzadka, niedobór hialuronidazy skutkuje gromadzeniem się hialuronianu, według skąpych danych literaturowych pierwsze objawy około 14. roku życia. 

Jak rozpoznać mukopolisacharydozę? Objawy 

Najczęstszym objawem mukopolisacharydozy, obecnym niemal we wszystkich podtypach choroby, jest zmętnienie rogówki. Inne symptomy zależą od rodzaju brakującego enzymu w szlaku, jednak każda postać prowadzi do postępującej dysfunkcji wielonarządowej.  

Objawy różnych typów choroby to: 

• MPS I: nawracające zakażenia górnych dróg oddechowych niekiedy z ich niedrożnością, obturacyjny bezdech senny, kardiomiopatia, choroba wieńcowa, przepukliny, powiększenie wątroby i śledziony, trudności w uczeniu się, ubytek słuchu, próchnica, wady twarzoczaszki, dysplazja zębów, kręgozmyk, wodogłowie, jaskra, zanik nerwu wzrokowego, 
• MPS II: upośledzenie umysłowe, zmiany w zachowaniu, drgawki, przykurcze stawów, zespół cieśni nadgarstka, niedrożność górnych dróg oddechowych często z obturacyjnym bezdechem sennym, choroba wieńcowa, biegunka, obecność przepuklin, powiększenie wątroby i śledziony, ubytek słuchu, próchnica, uszkodzenia rogówki, uszkodzenia nerwu wzrokowego, 
• MPS III: upośledzenie umysłowe, zmiany w zachowaniu, drgawki, zaburzenia snu, przykurcze stawów, przepukliny, ubytek słuchu, próchnica, 
• MPS IV: zmętnienie rogówki i wady refrakcji, wady płuc, wady stawów kolanowych,  wady zastawkowe serca, opóźnienie wzrostu, przepukliny, ubytek słuchu, próchnica prowadząca niekiedy do ropni okołozębowych, 
• MPS VI: wady twarzoczaszki, wodogłowie, przykurcze stawów, zez i niedowidzenie 
• obturacyjny bezdech senny, kardiomiopatia, wady zastawek serca, niskorosłość, odbiorczy ubytek słuchu, próchnica, 
• MPS VII: wodogłowie, zniekształcenia stawów, wady nerwu wzrokowego (rzadko), kardiomiopatia, wady zastawek serca, przepukliny, trudności w uczeniu się, ubytek słuchu, 
• MPS IX: okołostawowe masy tkanek miękkich, niski wzrost; w tej postaci, z uwagi na bardzo niewielką liczbę udokumentowanych przypadków, dotychczas nie odnotowano wad wzroku, w tym wspomnianego zmętnienia rogówki. 

>> Dowiedz się też jak przebiega: Dystrofia mięśniowa Duchenne’a – przyczyny, objawy, diagnostyka (alablaboratoria.pl)

Rozpoznanie mukopolisacharydozy – badania 

Najczęściej stosowanym badaniem, które pozwala rozpoznać mukopolisacharydozę, jest oznaczenie glikozaminoglikanów w moczu (najczęściej za pomocą błękitu dimetylometylenowego i elektroforezy, choć stosowane są różne metody).  

Dodatkową metodą (zwłaszcza do określenia nosicielstwa) jest identyfikacja konkretnej mutacji przy pomocy analizy DNA (obecnie głównie metodą NGS, czyli sekwencjonowaniem wielu genów jednocześnie).  

Mukopolisacharydozę można także rozpoznać w okresie ciąży dzięki oznaczeniu aktywności enzymatycznej w komórkach pobranych z płynu owodniowego. 

Mukopolisacharydoza – rokowania i leczenie 

Obecnie nie istnieje celowane (czyli ukierunkowane na przyczynę) leczenie mukopolisacharydoz. Nie oznacza to jednak braku możliwości podjęcia terapii, która skupia się na niwelowaniu nieuchronnych następstw wady.  

W tej definicji mieści się regularne uzupełnianie brakującego enzymu (enzymatyczna terapia zastępcza), które jest obecnie stosowane w przypadku MPS I, MPS II, MPS IVA, MPS VI i MPS VII. Takie leczenie nie łagodzi  objawów neurologicznych, ale okazuje się przydatne w zmniejszaniu innych objawów i redukcji nasilenia bólu.  

W części przypadków pacjenci są kwalifikowani do przeszczepu szpiku kostnego. Coraz częściej podejmowane są próby terapii genowej, jednak dotychczasowe rezultaty nie przyniosły przełomu.  

Rokowanie zależy od typu choroby, jednak niemal w każdym przypadku stopniowe odkładanie się nieprawidłowych produktów przemiany glikozaminoglikanów prowadzi do zgonu.

>> Odkryj inne rzadkie choroby: Hemochromatoza – objawy, diagnostyka, leczenie (alablaboratoria.pl)

 Źródła: 

1. Nagpal R, Goyal RB, Priyadarshini K, Kashyap S, Sharma M, Sinha R, Sharma N. Mucopolysaccharidosis: A broad review. Indian J Ophthalmol. 2022 Jul;70(7):2249-2261. doi: 10.4103/ijo.IJO_425_22. PMID: 35791104; PMCID: PMC9426054 [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9426054/] 
2. Hampe CS, Eisengart JB, Lund TC, Orchard PJ, Swietlicka M, Wesley J, McIvor RS. Mucopolysaccharidosis Type I: A Review of the Natural History and Molecular Pathology. Cells. 2020 Aug 5;9(8):1838. doi: 10.3390/cells9081838. PMID: 32764324; PMCID: PMC7463646 [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7463646/] 
3. Hampe CS, Eisengart JB, Lund TC, Orchard PJ, Swietlicka M, Wesley J, McIvor RS. Mucopolysaccharidosis Type I: A Review of the Natural History and Molecular Pathology. Cells. 2020 Aug 5;9(8):1838. doi: 10.3390/cells9081838. PMID: 32764324; PMCID: PMC7463646. [https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32764324/] 
4. Żuber Z, Kieć-Wilk B, Kałużny Ł, Wierzba J, Tylki-Szymańska A. Diagnosis and Management of Mucopolysaccharidosis Type II (Hunter Syndrome) in Poland. Biomedicines. 2023 Jun 8;11(6):1668. doi: 10.3390/biomedicines11061668. PMID: 37371763; PMCID: PMC10296388. [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10296388/] 
5. Kubaski F, de Oliveira Poswar F, Michelin-Tirelli K, Burin MG, Rojas-Málaga D, Brusius-Facchin AC, Leistner-Segal S, Giugliani R. Diagnosis of Mucopolysaccharidoses. Diagnostics (Basel). 2020 Mar 22;10(3):172. doi: 10.3390/diagnostics10030172. PMID: 32235807; PMCID: PMC7151013. [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7151013/] 
6. Mucopolysaccharidoses [https://www.ninds.nih.gov/health-information/disorders/mucopolysaccharidoses]