Problemy z włosami – jak zdefiniować i działać na przyczynę?

Współautorką artykułu jest Karolina Chęś

Spis treści

1. Jakie mogą być najczęstsze przyczyny wypadania włosów i/lub łysienia?
2. Rodzaje wypadania włosów/łysienia w zależności od czynnika wyzwalającego
3. Inne typy łysienia
4. Podstawowe badania laboratoryjne zalecane przy nadmiernym wypadaniu włosów i łysieniu
5. Dodatkowe badania zalecane do wykonania po wywiadzie trychologicznym (w razie konieczności)
6. Co jest kluczowe dla zdrowia włosów?
7. Podstawowe zasady dietoterapii przy wypadaniu włosów i łysieniu

Włosy odgrywają znaczącą i ważną rolę w naszym życiu. Problemy z nimi i ze skórą głowy mogą wpłynąć na nasze zdrowie, kondycję psychiczną, samopoczucie czy samoocenę. Pełnią istotne funkcje w naszym życiu. Chronią nas przed czynnikami zewnętrznymi tj. słońcem, promieniowaniem UV, wiatrem, chłodem, mrozem, zanieczyszczeniami. Zabezpieczają przed przegrzaniem, jak i wychłodzeniem.

Zdrowy włos przechodzi 5 faz cyklu wzrostu. Zaburzenie może wystąpić w każdej z nich. W artykule poruszę 3 główne fazy wzrostu włosa: anagen, katagen i telogen.

 W fazie aktywnego wzrostu, czyli anagenu znajduje się ok. 85-90% włosów. Charakteryzuje się ona licznymi podziałami komórkowymi w mieszku włosa. Wpływa znacząco na długość naszych włosów. Trwa od 2 do 7 lat (dotyczy owłosionej skóry głowy).

Katagen to faza przejściowa wzrostu włosa. Dochodzi w niej do zatrzymania procesów rozrodczych włosa, do obkurczania brodawki i śmierci melanocytów. Dotyczy ok. 1% włosów. Proces trwa kilka tygodni.

Faza telogenu, inaczej spoczynku. Dotyczy około 14% włosów i trwa kilka miesięcy. Cebulka opuszcza mieszek włosowy w wyniku wypychania przez nowo rosnący włos lub w wyniku zadziałania czynnika toksycznego.

Jakie mogą być najczęstsze przyczyny wypadania włosów i/lub łysienia?

Fizjologiczne, naturalne wypadanie włosów dotyczy utraty 50-100, a nawet 150 włosów dziennie jak podają różne źródła.

To znaczy, że 90% włosów powinno znajdować się w fazie anagenu (wzrostu).

Martwić powinno nas nadmierne wypadanie włosów.

Łysienie to wzmożone, gwałtowne wypadanie włosów, często powiązane ze zmianami na skórze głowy widocznymi w badaniu trichoskopem, w powiększeniu i świetle UV.

Łysienie może być wynikiem czasowego, przejściowego lub trwałego wypadania włosów. Może dotyczyć całej głowy lub określonej jej powierzchni, jak również innych części ciała (np. brwi, rzęsy, włosy na ciele).

W niektórych przypadkach, po usunięciu czynnika wyzwalającego, wzmożone wypadanie włosów lub łysienie ustaje.

Rodzaje wypadania włosów/łysienia w zależności od czynnika wyzwalającego

• Łysienie telogenowe – mówimy o nim, gdy wypadanie dotyczy okresu 2-6 miesięcy i jest ściśle powiązane z wystąpieniem i zadziałaniem czynnika szkodliwego. Usunięcie go pozwala na zatrzymanie procesu łysienia. Proces jest odwracalny.

• Łysienie uwarunkowane genetyczne to m.in. łysienie androgenowe u mężczyzn i łysienie typu kobiecego. Uważa się, że jest to najczęstsza przyczyna wypadania włosów u mężczyzn i u kobiet w wieku około- i menopauzalnym, ale dotyczyć może również młodszych osób. Problem łysienia androgenowego i łysienia typu kobiecego dotyczy nadwrażliwości mieszków włosowych na DHT (dihydrotestosteron). Proces można spowolnić, działać hamująco.

• Łysienie plackowate często występuje jako choroba współistniejąca z innymi schorzeniami o podłożu autoimmunologicznym. Co ważne jest łysieniem niebliznowaciejącym. Limfocyty T układu odpornościowego niszczą mieszki włosowe. W badaniu histopatologicznym, przekrojowym widać nacieki limfocytarne. Łysienie plackowate może być ogniskowe, całkowite, złośliwe.

• Łysienie anagenowe – spowodowane przedwczesnym zakończeniem fazy wzrostu włosów (anagenu), co prowadzi w krótkim czasie do wypadania. Łysienie anagenowe jest przeciwieństwem łysienia telogenowego. Czynnik wyzwalający –  promieniowanie jonizujące, zatrucie metalami ciężkimi, choroby układu dokrewnego, chemioterapia. Ubytek włosów widoczny jest po ok. 2 miesiącach.

• Łysienie trakcyjne tzw. z pociągania. Związane z noszeniem nieodpowiednich fryzur. Ciasne upinanie włosów w kucyka, fryzur typu „baletnica”, dredów, warkoczyków, doczepów. Może dojść do bliznowacenia i trwałej utraty włosów.

• Trichotillomania (TTM) to zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne związane z wyrywaniem włosów. Obowiązkowo wdraża się leczenie interdyscyplinarne, m.in. dermatologa, terapeuty, psychologa, psychiatry.

• Łysienie bliznowaciejące związane jest ze stanem zapalnym i nieodwracalnym zniszczeniem mieszka włosowego. Jego miejsce wypełnia tkanka łączna, włóknista, bliznowata. Łysienie bliznowaciejące może mieć charakter pierwotny lub wtórny.

Inne typy łysienia

Łysienie polekowe jest związane z przyjmowaniem określonych leków, preparatów. Może wystąpić po podaniu narkozy lub być związane z przebytymi chorobami, z dermatozami skóry głowy (łuszczyca, łupież, łojotokowe zapalenie skóry – ŁZS, atopowe zapalenie skóry – AZS, łojotok, itp.), poporodowe związane ze zmianami hormonalnymi itp.

Uszkodzenia mogą występować również na długości włosa, wywołane czynnikami naturalnymi, mechanicznymi, termicznymi, chemicznymi.

Rodzaj łysienia czy nadmiernego wypadania pomaga określić badanie trichoskopem połączone z wywiadem i tzw. testem pociągania. Czasami wdrażana jest głębsza diagnostyka np. biopsja, przeciwciała przeciwjądrowe – ANA, itp.

Wypadanie włosów często jest spowodowane zbyt restrykcyjnymi dietami, wieloma eliminacjami, niedoborem mikro- i makroelementów oraz witamin.

Głównie niedobory dotyczą wit. D, witamin z grupy B, cynku, żelaza i ferrytyny.

Podłożem  może być również stres, nieuregulowany rytm dobowy oraz zaburzenia hormonalne, metaboliczne i choroby skóry.

Podstawowe badania laboratoryjne zalecane przy nadmiernym wypadaniu włosów i łysieniu

1. Morfologia z rozmazem

Celem jest stwierdzenie nieprawidłowości w układzie czerwono- i białokrwinkowym, anemii, niedoborów, alergii, pasożytów.

2. CRP/OB

Sprawdzenie, czy nie ma stanu zapalnego, infekcji w organizmie.

3. Żelazo, ferrytyna

W kierunku anemii, niedokrwistości.

4. Witaminy: wit. D, wit. B12, kwas foliowy

W kierunku niedoborów.

5. Badania tarczycy: TSH, fT3, fT4

W kierunku chorób związanych z niedoczynnością i nadczynnością tarczycy, przy guzkach tarczycy. Przy niedoczynności włosy stają się matowe, suche, kruche, łamią się na długości, wypadają. Skóra również jest sucha. Przy nadczynności stają się cienkie, jedwabiste, połyskliwe.

6. Glukoza i insulina

Badanie w kierunku chorób metabolicznych (IO, cukrzyca, hipoglikemia, itp.).

Dodatkowe badania zalecane do wykonania po wywiadzie trychologicznym (w razie konieczności)

7. Lipidogram

Badanie w kierunku chorób metabolicznych.

8. Badania tarczycy na przeciwciała anty-TPO i anty-TG

Po objawach towarzyszących osobie z problemem wypadania.

9. Hormony (LH, FSH, estradiol, progesteron, androstendion, testosteron, prolaktyna)

Przy zaburzeniach miesiączkowania, problemach z zajściem w ciążę, bólach miesiączkowych, itp.

Hormony u mężczyzn, m.in. testosteron, testosteron wolny i DHT, kortyzol, prolaktyna.

10. Badanie kału w kierunku pasożytów, SIBO/IMO, Helicobacter pylori

Przy problemach z żołądkiem, jelitami.

11. AspAT, ALAT (parametry wątrobowe)

Między innymi przy problemach z tarczycą.

12. Badanie poziomu cynku, selenu

W kierunku niedoborów przy wypadaniu włosów i problemach z hormonami tarczycy.

13. ANA

Podejrzenie chorób powiązanych z bliznowaceniem w badaniu trichoskopowym.

14. Wymaz ze skóry głowy, zeskrobiny ze skóry głowy

Podejrzenie grzybicy, nużeńca, gronkowca.

15. Biopsja skóry głowy

Podejrzenie bliznowacenia i chorób tkanki łącznej skóry głowy.

Co jest kluczowe dla zdrowia włosów?

• Białko, a szczególnie aminokwasy siarkowe – cysteina i metionina.

• Metionina aminokwas egzogenny, czyli taki, który należy przyjąć z pożywieniem, ponieważ organizm ludzki sam go nie syntetyzuje.

Występuje głównie w rybach, jajach i mięsie oraz w nasionach lnu, pestkach słonecznika czy sezamie. Najcenniejsze warzywa to brokuł, szpinak. Warto również sięgać po nasiona roślin strączkowych – groch i fasola.

• Dobre tłuszcze – Omega 3 – ryby, owoce morza, algi, olej lniany, orzechy włoskie.

• Żelazo – podroby, czerwone mięso oraz jajka

WAŻNE: Obecność witaminy C poprawia wchłanianie żelaza. Nie należy łączyć posiłków bogatych w żelazo z produktami z wapniem (czyli mleczne), bo wapń upośledza wchłanianie żelaza.

• Cynk – ten mikroelement znajdziemy głównie w owocach morza, jajkach, mięsie, kaszy gryczanej oraz nasionach roślin strączkowych.

• Witaminy z grupy B – pełnoziarniste pieczywo, kasze, warzywa liściaste, orzechy, pestki.

• Witamina A i E – rozpuszczalne w tłuszczach.

Witaminę E znajdziemy w nasionach, pestkach i orzechach.

Witaminę A w mięsie i rybach oraz beta-karoten m.in. w marchewce, morelach i natce pietruszki.

Podstawowe zasady dietoterapii przy wypadaniu włosów i łysieniu

• dbanie o nawodnienie
• rezygnacja z wysoko przetworzonych produktów
• ograniczenie cukrów prostych i tłuszczy trans
• unikanie przetworzonego mięsa
• unikanie rafinowanych węglowodanów
• nie przejadanie się
• zadbanie o 4 porcje warzyw i jedną owoców dziennie
• wprowadzenie ziół przyprawowych świeżych i suszonych
• włączenie pełnowartościowego białka, węglowodanów złożonych i zdrowych tłuszczy

Obok dobrze zbilansowanego talerza niezbędne jest również:

• uregulowanie rytmów dobowych
• dobry jakościowo sen
• aktywność fizyczna dopasowana do możliwości i potrzeb
• wprowadzenie technik relaksacyjnych, aby umiejętnie odreagowywać stres

Zdrowy organizm to zdrowe i piękne włosy.

Jeśli pojawiają się problemy z włosami, skórą głowy, to najważniejsze jest zdefiniowanie i znalezienie podłoża. Wiemy wtedy, co poprawić, zmienić oraz jaką pielęgnację wdrożyć, aby nie maskować objawów, tylko działać na przyczynę. Takie postępowanie daje szybsze i trwalsze efekty.

---

Piśmiennictwo

1. Ihnatowicz P., Ptak E.: Rozszyfruj swoją krew, SanDiet spółka cywilna P. Ihnatowicz E. Ptak, Bydgoszcz 2018.
2. Gawęcki J. redakcja naukowa: „Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. Wydawnictwo Naukowe PWN 2012
3. Gawęcki J. Grzymislawski M. „Żywienie człowieka zdrowego i chorego” Wydawnictwo Naukowe PWN 2010
4. Musiał C.: Trychologia kosmetologiczna i lekarska, PZWL Wydawnictwo Lekarskie Sp. z o.o., Warszawa 2022.
5. Rudnicka L., Olszewska M., Rakowska A.: Atlas trichoskopii Tom 1 i Tom 2. Dermatoskopia w chorobach włosów i skóry owłosionej, Lublin 2020.
6. Siemiątkowska J.M.: Zakres trychologii kosmetycznej, Instytut kosmetologii fryzjerskiej Trichomed, Stargard 2015.
7. Siemiątkowska J.M.: Diagnostyka łysień. Zeszyt trychologiczny nr 1, Trichomed Julita Siemiątkowska, Stargard 2021.
8. Słupek W.P.: Trychologia kosmetyczna. Pielęgnacja skóry głowy i włosów, Wydawnictwo FT Concept, Warszawa 2016.
9. Słupek W.P.: Trychologia i kosmetologia w praktyce. Wybrane aspekty, Well Concept, s.c., Warszawa 2019.
10. Turowski: Internet https://drturowski.pl/pl/blog/wplyw-hormonow-na-wlosy/, data wejścia 24.07.2023
11. Turowski: Internet https://drturowski.pl/pl/blog/hormony-stres-a-moze-zla-dieta-dlaczego-wlosy-wypadaja/, data wejścia 24.07.2023
12. Urban A., Piwecki M.: Skuteczne terapie łysienia, Marcin Piwecki, Katowice 2020.