Nowotwory złośliwe stanowią w krajach rozwiniętych, również w Polsce drugą po chorobach układu krążenia przyczynę zgonów. Mianem nowotworów złośliwych określa się grupę około 100 schorzeń, które zostały sklasyfikowane w  Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych.

W ciągu ostatnich trzech dekad liczba zachorowań na nowotwory złośliwe w Polsce wzrosła ponad dwukrotnie, osiągając w 2010 roku ponad 140,5 tys. zachorowań. Najczęściej występującymi nowotworami u mężczyzn są nowotwory płuca stanowiące około 20% zachorowań na nowotwory. W dalszej kolejności znajduje się rak gruczołu krokowego (13%), rak jelita grubego (12%) i rak pęcherza moczowego (7%) oraz nowotwory rzadziej występujące jak rak żołądka, nerki, krtani, białaczki i chłoniaki. Wśród kobiet najczęstszym nowotworem jest rak piersi stanowiący ponad 20% zachorowań. Nowotwory jelita grubego są drugim co do częstości nowotworem występującym u kobiet (10%). Trzecie miejsce zajmuje rak płuca (9%). W dalszej kolejności są nowotwory trzonu macicy (7%), jajnika (5%), szyjki macicy, nerki, żołądka i tarczycy.

Wpływ na liczbę nowo rejestrowanych zachorowań ma niewątpliwie systematyczny rozwój metod diagnostycznych. Postęp w tym zakresie przyczynia się również do wzrostu liczby wcześnie rozpoznawanych nowotworów, w przypadku których szansa skutecznego leczenia jest dość wysoka, jednak odsetek tych przypadków jest cały czas niewystarczający i do gabinetów lekarskich często trafiają pacjenci w stadium uogólnionego procesu nowotworowego, co utrudnia skuteczne leczenie. Znacznymi możliwościami pomocy klinicystom dysponują laboratoria oferujące specjalistyczną diagnostykę biochemiczną, molekularną i genetyczną.

W diagnostyce laboratoryjnej chorób nowotworowych wykorzystuje się fakt, że komórki nowotworowe cechują się zdolnością wytwarzania i uwalniania do płynów ustrojowych szeregu swoistych dla nich substancji oraz związków występujących w warunkach fizjologii, ale w znacznie mniejszych stężeniach lub tylko na pewnym etapie rozwoju człowieka (np. w życiu płodowym). Organizm chorego w odpowiedzi na rozwijający się nowotwór dokonuje wielu zmian, w tym również metabolicznych co ma wyraz w stężeniu czy aktywności wskaźników biochemicznych, które mogą być też wyrazem stanów klinicznych o innej etiologii, a więc o mniejszej swoistości dla nowotworów. Aktualnie mianem markerów nowotworowych określa się także cechy charakteryzujące tkanki czy komórki nowotworowe, takie jak markery cytogenetyczne, np. mutacje w onkogenach i genach supresorowych lub aberracje chromosomalne.

Markery nowotworowe znajdują zastosowanie we wszystkich fazach procesu diagnostycznego, takich jak:

• badania przesiewowe (profilaktyka nowotworów),
• rozpoznanie toczącego się procesu nowotworowego w korelacji z konkretnymi objawami,
• określanie stopnia zaawansowania choroby (zależność poziomu markera od zaawansowania procesu nowotworowego),
• lokalizacja zmian nowotworowych w obrębie narządu (markery narządowo swoiste),
• monitorowanie skuteczności leczenia (ocena progresji/regresji choroby po zastosowanej operacji czy radioterapii/chemioterapii, wykrycie wznowy),
• wyznaczanie potencjalnego celu terapeutycznego dla nowych leków.

Oznaczanie markerów jest ekonomicznym i nieinwazyjnym badaniem mogącym w pewnych przypadkach zastąpić kosztowną i bardziej obciążającą diagnostykę.

Materiał informacyjny do pobrania:

Biochemiczne markery nowotworowe 2015 (PDF, 3.6MB)