Borelioza (choroba z Lyme)

Borelioza jest jednostką chorobową wywołaną zakażeniem krętkami z gatunku Borrelia burgdorferi. Krętki B. burgdorferi są przenoszone przez kleszcze, co determinuje sezonowość występowania nowych zachorowań, zgodną z cyklem życiowym stawonogów. Choroba jest przenoszona na człowieka i inne zwierzęta przez kleszcze z rodzaju Ixodes. Borelioza jest najczęstszą chorobą odkleszczową. Ryzyko przeniesienia zarazków chorobotwórczych z kleszcza na żywiciela jest proporcjonalne do czasu ssania krwi. Zakażenie człowieka lub zwierzęcia następuje na skutek wydzielania śliny kleszcza, jak i zwracania zawartości jego jelita środkowego do rany ofiary. Zakończenie ssania stanowi okres największego zagrożenia przenoszenia chorób. Ryzyko jest stosunkowo niskie do 48 godzin od momentu przyczepienia się kleszcza i rozpoczęcia procesu ssania krwi, a bardzo wysokie po 72 godzinach od przyczepienia się kleszcza.

Borelioza w zależności od stadium zakażenia obejmuje różne układy i narządy.

• stadium 1 (borelioza wczesna miejscowa)  (więcej) ∨
  

   okres wylęgania od 3 do 33 dni od ukąszenia przez kleszcza, objawia się niespecyficznymi objawami infekcji gorączkowej, u mniej niż 85% pacjentów występuje charakterystyczny objaw w postaci rumienia wędrującego. Badania serologiczne w tym stadium są czułe w 40-60% i rozpoznanie nie może być wykluczone na podstawie wyniku ujemnego. Wczesne wdrożenie antybiotykoterapii często zapobiega wytworzeniu przeciwciał. Antybiotykoterapia ma podstawowe znaczenie w zapobieganiu długotrwałemu zajęciu różnych narządów i wcześnie wdrożona często zapobiega wytworzeniu przeciwciał.

• stadium 2 (borelioza wczesna rozsiana)  (więcej) ∨
  

  w tym okresie dochodzi do zakażenia wielu narządów i układów, pojawiają się dolegliwości ze strony ośrodkowego lub obwodowego układu nerwowego, układu kostno-stawowego lub układu krążenia. We wczesnej neuroboreliozie w ciągu kilku tygodni od zakażenia występują: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie nerwu twarzowego lub innych nerwów czaszkowych, objawom tym może towarzyszyć ból głowy, uczucie zmęczenia, sztywność karku. Borelioza stawowa charakteryzuje się nawracającymi, krótkotrwałymi bólami jednego lub kilku niesymetrycznych stawów.

• stadium 3 (borelioza późna)  (więcej) ∨
  

  występuje zwykle po około 6 miesiącach od zakażenia. Są to rzadkie przypadki podostrych encefalopatii, ataksje, zespoły pozapiramidowe, niedowłady, nietrzymanie moczu, objawy spastyczne. W późnej neuroboreliozie w zapaleniu mózgu i rdzenia zawsze powinny być obecne przeciwciała w klasie IgG w płynie mózgowo-rdzeniowym (PMR). Nieleczona późna postać stawowa prowadzi do nadżerek chrząstek i kości, przerostu maziówki i odkładania się włóknika.

DIAGNOSTYKA BORELIOZY

• Badania serologiczne - oznaczanie przeciwciał przeciw Boreliozie w klasie IgG/IgM (surowica, PMR) (więcej) ∨

      Badania serologiczne oznaczania przeciwciał IgG/IgM są najbardziej wygodnym rozwiązaniem dla rutynowych badań diagnostycznych. Zalecane dotychczas podejście diagnostyczne polegające na wykorzystaniu w pierwszym etapie diagnostyki serologicznej jako metody przesiewowej nie sprawdziło się. Wyniki testu przesiewowego powinny być zweryfikowane testem typu Western Blot. Wysoce wskazane jest rozpoczynanie diagnostyki boreliozy od wykonania testu Western Blot, z ewentualnym uzupełnieniem jego wyników ilościowym oznaczaniem stężenia swoistych przeciwciał. Wynik badania serologicznego zależy od stadium choroby, czasu występowania objawów i ewentualnych terapii antybiotykowych. Pozytywnych wyników badań serologicznych można oczekiwać najwcześniej w 3-4 tyg. od zakażenia. Tak więc wykonywanie badań w kilka dni po kontakcie z kleszczem (np.: w okresie wystąpienia objawów rumienia wędrującego) nie ma uzasadnienia merytorycznego, w przeciwieństwie do intensywnej antybiotykoterapii, która w tym etapie choroby może być jak najbardziej skuteczna.

  Trudności diagnostyczne:

      Wyniki badań serologicznych należy zawsze rozpatrywać razem z obrazem klinicznym. Jeśli wyniki badań serologicznych są niejasne lub nieoznaczone, zaleca się powtórzenie testu w czasie rozwoju choroby (np. po 3-4 tygodniach). Istnieją dane mówiące, że ujemne wyniki serologicznych testów przesiewowych nie wykluczają w 100% możliwości infekcji B. burgdorferi (w teście serologicznym jako antygen stosowane jest zazwyczaj tylko jedno białko krętka – w przypadku gdy nie ma odpowiedzi immunologicznej na ten antygen wynik testu jest ujemny, nawet przy aktywnym zakażeniu!). W tym przypadku zaleca się również wykonanie testu Western Blot, w celu pewnego wykazania seronegatywności. 

• Testy potwierdzenia - przeciwciała przeciw Boreliozie IgG/IgM met. Western-Blot (surowica, PMR)  (więcej) ∨

      Test typu Western Blot (lizat krętków rozdzielony elektroforetycznie i przeniesionych na membranę) jest stosowany do odróżniania fałszywie dodatnich od prawdziwie dodatnich i nieokreślonych wyników testów serologicznych, jest także badaniem z wyboru u niediagnozowanych pacjentów leczonych antybiotykami. Western Blot jest badaniem bardziej czułym i specyficznym niż badania serologiczne. Stanowi w chwili obecnej złoty standard diagnostyczny. Dodatni wynik testu Western Blot wskazuje na przebyte lub obecne zakażenie, jeśli wynik testu pozostaje ujemny przy stwierdzonych objawach chorobowych badanie należy powtarzać co 2-4 tyg. Ponieważ odpowiedź immunologiczna na poszczególne antygeny krętka kształtuje się w zależności od zaawansowania klinicznego choroby, w ALAB laboratoria stosowane są testy Western Blot wykorzystujące kilka najpowszechniejszych antygenów pochodzących z kliku genogatunków Boreliozy (antygeny OspA, OspC, p100, VlsE, p39, p58, p18, p41). We wczesnych fazach (rumień wędrujący i neuroborelioza) infekcji stwierdzono wysoką reaktywność antygenu OspC. Razem z p41 białko to jest immunodominującym antygenem wczesnej odpowiedzi (IgM). Z kolei antygeny p100 i p18 są szczególnie dobrymi markerami dla późnej odpowiedzi immunologicznej (klasa IgG). Produkcja przeciwciał anty VIsE jest wykrywana głównie jako odpowiedź późna (IgG), często poprzedzająca typowe markery IgG wymienione powyżej. Przeciwciała przeciwko różnym homologom p18 są także ważne dla wczesnej odpowiedzi IgG i dlatego też odgrywają ważną rolę w diagnostyce wczesnej neuroboreliozy.
      W przypadku podejrzenia klinicznego neuroboreliozy detekcja przeciwciał produkowanych wewnątrzoponowo jest najczęściej wystarczającym dowodem zakażenia. Wymaga to równoległego badania surowicy i płynu mózgowo – rdzeniowego (PMR) w teście przesiewowym. W dwuetapowej procedurze diagnostycznej, uzyskane wyniki pozytywne lub nieoznaczone mogą być potwierdzone w teście Western Blot przystosowanym do wykrywania przeciwciał w płynie mózgowo-rdzeniowym. Równocześnie wskazane jest wykonanie badania oceniającego szczelność bariery krew-mózg; np. na podstawie wyliczenia stosunków stężeń albumin i IgG w surowicy i PMR.

  Trudności diagnostyczne:

      Negatywny wynik testu potwierdzenia nie może wykluczyć infekcji Borrelia burgdorferi. We wczesnej fazie infekcji możliwe jest, że przeciwciała nie są jeszcze obecne w ilości umożliwiającej wykrycie. Test Western Blot ma swoje wady, najważniejszą wydaje się brak lub niewystarczająca ilość pewnych ważnych diagnostycznie antygenów oraz obecność dodatkowych, mało istotnych diagnostycznie i powszechnie występujących w innych mikroorganizmach antygenów, które zacierają obraz diagnostyczny. W trakcie wykonania testu może dojść do wystąpienia reakcji krzyżowych z przeciwciałami powstającymi na skutek infekcji krętkami kiły (Treponema pallidum), gorączki powrotnej (Borrelia recurrentis, Borrelia duttonii, Borrelia hermsii) lub leptospirami (Leptospira sp.). W przypadku aktywnego zakażenia kiłą, okazjonalnie stwierdzano występowanie przeciwciał przeciw antygenowi p41 B. burgdorferi. Stąd też w przypadku stwierdzenia pozytywnej reakcji tylko dla tego antygenu wskazane jest wykluczenie infekcji kiłą.

DIAGNOSTYKA ZAAWANSOWANA W PRZYPADKU TRUDNOSCI DIAGNOSTYCZNYCH

• Krążące kompleksy immunologiczne (KKI) anty Borrelia burgdorferi IgG/IgM met. Immunoblot  (więcej) ∨

      Fałszywie ujemne wyniki oznaczania przeciwciał przeciw krętkom mogą być spowodowane tym, że krążące przeciwciała zostały związane przez antygeny (prawdopodobnie bakteryjne) i utworzyły krążące kompleksy immunologiczne (KKI). Obraz kliniczny najczęściej silnie wskazuje na infekcję krętkiem, pomimo braku jednoznacznego potwierdzenia w wynikach badań. Polskie badania wskazują, że krążące kompleksy immunologiczne w boreliozie wykrywane są nawet w 80% próbek surowic pacjentów podejrzanych o zakażenie, u których nie udało się wykryć przeciwciał standardowymi technikami serologicznymi. Analiza krążących KKI pod kątem obecności przeciwciał przeciwko B. burgdorferi w trudnych diagnostycznie surowicach (u pacjentów z obrazem klinicznym wskazującym na obecność zakażenia krętkiem) może być stosowana jako test uzupełniający w diagnostyce boreliozy. Zalecane jest jednoczesne wykonanie testu typu Western Blot.

• Borrelia burgdorferi DNA (metoda PCR) (więcej) ∨

      Łańcuchowa reakcja polimerazy (PCR) umożliwia poszukiwanie materiału genetycznego danego drobnoustroju w materiale biologicznym. PCR jest metodą bardzo czułą. Materiał genetyczny krętków częściej można wykryć we wczesnej niż późnej boreliozie. Zalecane jest wykonanie badania PCR w przypadkach kiedy pojawiają się trudności w interpretacji badań serologicznych, np.: u chorych o obniżonej odporności, poddanych leczeniu immunosupresyjnemu, jak również we wczesnym stadium choroby. Należy zwrócić bardzo dużą uwagę na prawidłowe dobranie materiału do badania – największą wartość diagnostyczną mają badania wykonane z wycinków skóry pobranych z rumienia wędrującego, płynu mózgowo-rdzeniowego i płynu stawowego; najmniej zaleca się wykonanie tego badania z krwi lub z moczu.

• Test Borelioza CD57 (więcej) ∨

      Test CD57+/CD3- jest wskazany jako pomocniczy w monitorowaniu leczenia oraz w diagnostyce seronegatywnej boreliozy, której objawy są obecne dłużej niż 1 rok. W teście oznaczana jest specyficzna dla boreliozy subpopulacja limfocytów CD57+/CD3-. Uzyskane wartości odzwierciedlają stopień zakażenia. Test nie powinien być wykonywany u dzieci (test opracowano na podstawie badań wykonanych tylko na populacji osób dorosłych).

DIAGNOSTYKA CHORÓB SKOJARZONYCH

Należy pamiętać, że borelioza nie jest jedyną chorobą przenoszoną przez kleszcze. U około 10 – 30% pacjentów z rozpoznaną boreliozą, w takcie bardziej szczegółowych badań, można stwierdzić zakażenie jedną lub kilkoma innymi chorobami odkleszczowymi. Objawy kliniczne zakażeń odkleszczowych są z reguły bardzo podobne do siebie, co powoduje, że badanie lekarskie i wywiad są niewystarczającymi metodami diagnostyki tych zakażeń.

• BABESZJOZA (więcej) ∨

      Choroba wywoływana przez wewnątrzkomórkowe pierwotniaki Babesia microti przenoszone przez ukąszenie nimfy kleszcza. Rozpoznanie choroby jest ustalane na podstawie identyfikacji pasożyta wewnątrz erytrocytów w grubym lub cienkim rozmazie krwi obwodowej – obecnie złoty standard diagnostyczny. Wyniki badań serologicznych stają się dodatnie w ciągu 2-4 tyg. Obecność przeciwciał typu IgM wskazuje na świeże zakażenie, podwyższone miana przeciwciał IgG obserwuje się w ostrej fazie choroby i w fazie zdrowienia. Podwyższone miana mogą utrzymywać się przez miesiące od ustąpienia objawów. Identyfikacja DNA B. microti w oparciu o metodę PCR jest bardziej czuła niż badanie mikroskopowe – DNA pierwotniaka szybko zanika z krążenia po skutecznym leczeniu, a stwierdzenie obecności wskazuje na aktywną parazytemię. Metoda ta może być wskazana w monitorowaniu przebiegu zakażenia.

• BARTONELLOZA (więcej) ∨

      Zakażenie odzwierzęce przenoszone przez nosicieli (np.: kleszcze) wywołane Gram-ujemnymi bakteriami z rodzaju Bartonella. Bakterie te wywołują zakażenia zwane bartonellozami, które mogą przebiegać w postaci choroby kociego pazura, bakteriemii, zapalenia wsierdzia, naczyniakowatości bakteryjnej lub plamicy wątrobowej. Szczególnie podatne na zakażenia są osoby o obniżonej odporności (zakażeni HIV, chorzy po przeszczepach, z nowotworami, osoby leczone lekami immunosupresyjnymi, itp.). W diagnostyce bartonelloz wykorzystywane są najczęściej: oznaczanie przeciwciał przeciwbakteryjnych oraz techniki biologii molekularnej – analiza technikami PCR (jest czuła i swoista w wykrywaniu patogenów we krwi).

• ANAPLAZMOZA (więcej) ∨

      Anaplasma phagocytophilum (Ehrlichia phagocytophila), Gram-ujemna bakteria zaliczana obecnie do rodzaju Anaplasma to czynnik etiologiczny ludzkiej anaplazmozy granulocytarnej (HGE). Ludzka anaplazmoza granulocytarna (Human Granululocytic Ehrlichiosis – HGE) jest zoonozą (chorobą odzwierzęcą) przenoszoną przez larwalne i dorosłe osobniki kleszczy. Objawy kliniczne HGE występujące u większości pacjentów to objawy rzekomogrypowe (gorączka powyżej 38°C, bóle głowy, bóle mięśni i stawów, zapalenie górnych dróg oddechowych, kaszel), nudności, wymioty i (lub) biegunka. Mogą wystąpić: hepatomegalia i (lub) splenomegalia, limfadenopatia, rzadko zapalenie mózgu i rozsiane wykrzepianie wewnątrznaczyniowe, jak również łagodnie przebiegające zmiany skórne (wysypki). Osoby zakażone A. phagocytophilum wykazują dość szybką odpowiedź immunologiczną wobec komórek patogena. Przy braku leczenia, wykrywalne stężenia przeciwciał w klasie IgM pojawiają się we krwi już po 3-5 dniach od zakażenia (lub 24 godziny po pojawieniu się pierwszych objawów) i utrzymują się przez następne 30-60 dni. Przeciwciała w klasie IgG pojawiają się około 7-10 dnia od zakażenia, osiągając szczyt stężenia około 14 – 21 dnia i utrzymują się latami. Do diagnostyki i monitorowania zakażenia wykorzystuje się techniki serologiczne, Western Blot, oraz wykrywanie DNA bakterii w materiale biologicznym techniką PCR.

• BRUCELOZA (więcej) ∨

      Bruceloza jest chorobą odzwierzęcą wywoływaną przez małe, żyjące wewnątrzkomórkowo, pałeczki Gram-ujemne z rodzaju Brucella. W Polsce głównym czynnikiem etiologicznym brucelozy była w przeszłości Brucella abortus, wywołująca tzw. chorobę Banga. Najczęściej na świecie występuje gorączka maltańska wywoływana przez Brucella melitensis. Bruceloza jest chorobą wielonarządową o szerokim spektrum nieswoistych objawów i dolegliwości. Badania serologiczne są najczęściej stosowaną techniką diagnostyczną.

• KLESZCZOWE ZAPALENIE MÓZGU (KZM) (więcej) ∨

      Środkowoeuropejskie kleszczowe zapalenie mózgu (wczesnoletnie kleszczowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, odkleszczowe zapalenie mózgu) rozprzestrzenione jest na obszarze od Skandynawii przez kraje Europy aż po Ural. Występuje również Polsce. Choroba wywołana jest przez flawiwirusa z rodziny Togaviridae. Człowiek zakaża się wirusem kleszczowego zapalenia mózgu w czasie żerowania kleszcza. Wirus ten może wniknąć także podczas wtarcia odchodów zakażonego kleszcza, spożycia zainfekowanego mleka i jego produktów. Po 2-28 dniach po zakażeniu w pierwszej fazie choroby występują objawy grypopodobne: gorączka do 38 C, bóle mięśni i stawów oraz nieżyty górnych dróg oddechowych. Ustępują one po około 1-9 dniach i ponownie pojawiają się w II fazie: gorączka do 40 C, zaburzenia świadomości, śpiączka, zaburzenia psychiczne, oczopląs, światłowstręt, bóle i zawroty głowy oraz wymioty. W ciężkim przebiegu choroby obserwuje się objawy zapalenia opon mózgowych i mózgu. Rozpoznanie opiera się na wywiadzie epidemiologicznym (potwierdzenie faktu ukłucia przez kleszcza), objawach klinicznych i wykryciu swoistych przeciwciał w klasie IgM lub wykazaniu wzrostu miana przeciwciał w klasie IgG. W płynie mózgowo-rdzeniowym obserwuje się pleocytozę i zwiększone stężenie białka (od 50 do 200 mg/dl).

Skontaktuj się z nami aby uzyskać więcej informacji.

Napisz do nas: info@alab.com.pl

Zadzwoń: 22 349 60 12

Zobacz gdzie można wykonać badani: www.alablabotatoria.pl/punkty