Migrena to choroba objawiająca się napadowym i nawracającym bólem głowy. Dolegliwości zwykle są na tyle nasilone, że utrudniają codzienną aktywność. Często towarzyszą im dodatkowe symptomy – m.in. nadwrażliwość na światło, nudności i inne zaburzenia neurologiczne. Dowiedz się, co to jest migrena, jakie są jej przyczyny i sposoby leczenia.

Spis treści:

1. Migrena – co to jest?
   • Rodzaje migren
2. Migrenowy ból głowy – przyczyny
   • Migrena a histamina
   • Migrena a zapalenie tarczycy
3. Migrena – objawy
4. Migrenowe bóle głowy – diagnostyka
   • Migrena – badania krwi w rozpoznawaniu napadowych bólów głowy
5. Migreny – leczenie
6. Ataki migrenowe – podsumowanie

Migrena – co to jest?

Migrena jest chorobą o podłożu neurologicznym oraz naczyniowym, często o przewlekłym przebiegu. Charakteryzuje ją między innymi występowanie napadowych i nawracających bólów głowy. Objawy pojawiają się okresowo, a pomiędzy nimi chory zazwyczaj nie odczuwa żadnych dolegliwości. Migrenę zalicza się do pierwotnych bólów głowy, czyli takich, które nie są związane z żadnymi zmianami strukturalnymi w mózgu i nie są objawem innej choroby.

Szacuje się, że w Polsce na migrenę choruje około 3,5 miliona osób, z czego u nawet 400 tysięcy schorzenie ma postać przewlekłą. Choroba występuje u 17% kobiet i 9% mężczyzn. Najwięcej przypadków odnotowuje się u osób młodych – w 3. i 4. dekadzie życia.

Rodzaje migren

Z klinicznego punktu widzenia wyróżnia się:

• migrenę z aurą,
• migrenę bez aury,
• przewlekłą migrenę.

W przypadku migreny z aurą, przed pojawieniem się objawów bólowych występują symptomy takie jak zaburzenia widzenia, drętwienie czy mrowienie.

Jednym z rodzajów jest migrena oczna, w której ból lokalizuje się najczęściej po jednej stronie głowy z zajęciem okolicy czoła, części skroniowej lub samego oka. Objawy okulistyczne migreny obejmują między innymi różne rodzaje zaburzeń widzenia, takie jak błyski światła, światłowstręt, czy też mroczki przed oczami.

Ze względu na czas trwania objawów migrenę dzieli się na:

• epizodyczną – napady bólu głowy występują sporadycznie,
• przewlekłą – napady bólowe występują minimum 15 dni w miesiącu w ciągu kolejnych 3 miesięcy.

Migrena epizodyczna może przekształcić się w postać przewlekłą. Dzieje się tak w około 10% przypadków.

Migrenowy ból głowy – przyczyny

Przyczyny migreny mimo rozwoju medycyny i nauk pokrewnych jak dotąd nie zostały jednoznacznie określone. Największe znaczenie mają zaburzenia na podłożu neurologicznym oraz naczyniowym.

Do czynników zwiększających ryzyko ataku migreny zalicza się:

• stres,
• problemy ze snem,
• intensywny wysiłek fizyczny,
• ekspozycję na intensywne zapachy,
• zmiany hormonalne.

Napad migrenowy u niektórych osób może być także związany z spożyciem niektórych pokarmów i napojów.

Migrena a histamina

Coraz więcej mówi się o powiązaniach migreny z nietolerancją histaminy. To amina biogenna, która jest m.in. mediatorem reakcji alergicznych i zapalnych. Występuje naturalnie w organizmie człowieka, ale może być też dostarczana z zewnątrz. Znajduje się głównie w produktach fermentowanych (kiszonki), przetworach mięsnych, rybach, serach.

Migrena a zapalenie tarczycy

Jednym z czynników ryzyka migreny są zaburzenia endokrynologiczne – szczególnie ze strony tarczycy. Zaobserwowano, że niedoczynność tarczycy nie tylko może przyczyniać się do napadów bólu głowy, ale może też zaostrzać przebieg choroby. Nie udało się ustalić, dlaczego tak się dzieje.

Ponieważ przyczyną migreny mogą być zaburzenia pracy tarczycy, osoby zmagające się z napadowymi bólami głowy powinny wykonać badania hormonalne. W diagnostyce pomocny może być pakiet tarczycowy, oceniający poziom TSH, fT3 i fT4.

Migrena – objawy

Napad migrenowy przebiega w 4 fazach:

1. Faza zwiastunów
   Może zacząć się na kilka dni przed napadem bólu. Objawia się niepokojem, nadwrażliwością na bodźce, czy też zaburzeniami łaknienia.
2. Faza aury
   Aura pojawia się tuż przed bólem i trwa 4–60 minut. Obejmuje przejściowe zaburzenia neurologiczne wzrokowe, czuciowe i ruchowe.
3. Faza bólu
   Głównym objawem migreny jest ból głowy o umiarkowanym lub ciężkim natężeniu. Najczęściej jest jednostronny, ma charakter pulsujący i nasila się podczas aktywności fizycznej. Mogą towarzyszyć mu nudności, wymioty, osłabienie, nadwrażliwość, drażliwość, trudności z koncentracją.
4. Faza postdromalna

Trwa od kilku minut do kilku dni. Objawia się zdenerwowaniem, osłabieniem, sennością, obniżeniem nastroju, nudnościami, nadwrażliwością na bodźce i zaburzeniami apetytu.

Migrena może trwać od 4 do 72 godzin.

Migrenowe bóle głowy – diagnostyka

Diagnostyka migreny opiera się na wywiadzie medycznym i podstawowym badaniu neurologicznym. Lekarz stawia rozpoznanie, gdy pacjent zgłasza występowanie bólu głowy o konkretnych cechach. W celu wykluczenia innych chorób neurologicznych najczęściej wykonuje się badanie rezonansu magnetycznego (MRI) lub tomografię komputerową (TK).

Migrena – badania krwi w rozpoznawaniu napadowych bólów głowy

W celu oceny ogólnego stanu zdrowia oraz ustalenia przyczyny migrenowych bólów głowy można wykonać badania krwi. Przy migrenie zastosowanie mają m.in.:

• diaminooksydaza DAO (diagnostyka nietolerancji histaminy),
• pakiet hormonów kobiecych (diagnostyka zaburzeń hormonalnych),
• pakiet hormonów tarczycowych.

Migreny – leczenie

Leczenie napadu migreny polega na zastosowaniu środków przeciwbólowych. Dodatkowo można wdrożyć środki łagodzące objawy towarzyszące (np. leki przeciwwymiotne).

Osoby cierpiące na migrenę przewlekłą powinny rozpocząć leczenie profilaktyczne, zmniejszające ryzyko kolejnych napadów. Obejmuje ono:

• stosowanie indywidualnie dopasowanych leków (m.in. przeciwpadaczkowych, przeciwdepresyjnych),
• iniekcje z toksyny botulinowej,
• psychoterapię.

Należy pamiętać, że leczenie profilaktyczne nie eliminuje całkowicie kolejnych ataków migreny.

To może Cię zainteresować: Zespół przewlekłego zmęczenia – gdy odpoczynek nie pomaga

Ataki migrenowe – podsumowanie

Migrena jest chorobą o podłożu neurologicznym i naczyniowym. Charakteryzuje się występowaniem napadów bólu głowy. Mogą towarzyszyć przejściowe zaburzenia neurologiczne, a także wymioty, nudności, nadwrażliwość na bodźce. Atak migreny trwa nawet do 72 godzin. Objawy wywołują różne czynniki – w tym zaburzenia hormonalne. Pomocna jest diagnostyka obejmująca analizę laboratoryjną krwi.

Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki

Bibliografia

1. A. Czekajło-Kozłowska, B. Regulska-Ilow, Związek sposobu żywienia z występowaniem migrenowych bólów głowy – przegląd wyników badań, Hygeia Public Health 2019, 54(2): 80-87
2. A. Stępień, Migrena, https://podyplomie.pl/uploads/ksiazki/KS_Neurologia-T3-Migrena.pdf (dostęp 29.03.2024)
3. M. Waliszewska-Prosół i in., Migrena — współczesne metody leczenia,  przyszłe terapie, Polski Przegląd Neurologiczny 2021, tom 17, nr 1, 19–35
4. A. Stępień, Nowoczesne leczenie migreny, Ból 2019, tom 20, nr 1,  39-44
5. A. Stępień i in., Leczenie migreny. Zalecenia opracowane przez grupę ekspertów Polskiego Towarzystwa Bólów Głowy, Polskiego Towarzystwa Badania Bólu i Sekcji Badania Bólu Polskiego Towarzystwa Neurologicznego, Ból 2020, tom 21, nr 2, 11-30
6. A. Zduńska, J. Cegielska, J. Kochanowski, Zaburzenia hormonalne a bóle głowy, Postępy Nauk Medycznych 2010 https://www.czytelniamedyczna.pl/3452,zaburzenia-hormonalne-a-blle-gowy.html (dostęp 29.03.2024)

Utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej w naszym organizmie warunkuje prawidłowy przebieg wielu reakcji biochemicznych. Jednym z zaburzeń, jakie mogą się pojawić i zagrozić naszemu zdrowiu jest kwasica organizmu. Co to jest kwasica i jakie jej rodzaje wyróżniamy? Jakie są przyczyny tego stanu klinicznego i jak wygląda leczenie kwasicy? Dowiedz się więcej na ten ważny temat.

Spis treści:

1. Co to jest kwasica?
2. Kwasica – co to za choroba?
3. Przyczyny kwasicy
4. Kwasica – objawy
5. Kwasica leczenie – na czym polega?

Co to jest kwasica?

W prawidłowych warunkach pH (czyli odczyn) krwi wynosi od 7,35 do 7,45. Za utrzymanie pH krwi w tych granicach odpowiadają przede wszystkim nerki, płuca oraz układy buforowe krwi i tkanek. Płuca poprzez wentylację pęcherzykową regulują stężenie parcjalne dwutlenku węgla (pCO2), z kolei nerki zdolne są do zwrotnego wchłaniania zasad (mowa tutaj o HCO3-) oraz wydalania jonów wodorowych H+. Układy buforowe mogą natomiast wiązać albo oddawać jony H+, co pozwala na regulowanie gospodarki kwasowo-zasadowej.

Jeżeli na skutek różnych stanów klinicznych dochodzi do obniżenia pH krwi poniżej 7,35, to mamy do czynienia z kwasicą. W zależności od mechanizmu, który odpowiada za to zaburzenie, kwasicę możemy podzielić na:

• kwasicę oddechową,
• kwasicę metaboliczną.

Kwasica – co to za choroba?

Kwasica metaboliczna (nieoddechowa) to stan, w którym za obniżenie pH krwi odpowiada pierwotnie zmniejszenie stężenia HCO3-. Organizm może próbować kompensować zaburzenia kwasowo-zasadowe. W przypadku kwasicy metabolicznej kompensacja zachodzi poprzez hiperwentylację, co pozwala na zmniejszenie pCO2, a tym samym normalizację pH krwi.

Z kolei kwasica oddechowa wynika pierwotnie z hiperkapni, czyli podwyższonego stężenia parcjalnego dwutlenku węgla, co z kolei prowadzi do obniżenia pH krwi. Organizm może próbować kompensować to zaburzenie poprzez wiązanie jonów H+ przez układy buforowe oraz zwiększoną produkcję HCO3- przez nerki.

Przyczyny kwasicy

Przyczyny kwasicy różnią się w zależności, czy mamy do czynienia z kwasicą oddechową, czy metaboliczną. Do przyczyn kwasicy metabolicznej zaliczamy:

• nadmierne wytwarzanie w organizmie kwasów nielotnych – może do tego dojść w przebiegu cukrzycy, wstrząsu, niewydolności serca, niewydolności oddechowej, niewydolności wątroby, zatrucia metforminą, czy też w zespole krótkiego jelita,
• nadmierną podaż kwasów nielotnych – zatrucie etanolem, metanolem, glikolem etylenowym,
• zaburzenia regeneracji wodorowęglanów – na przykład w przebiegu ostrej lub przewlekłej niewydolności nerek,
• upośledzone wydalanie jonów H+ – takie zaburzenie ma miejsce w przebiegu kwasicy cewkowej dalszej,
• utratę zasad – przez nerki w przebiegu kwasic cewkowych, drogą przewodu pokarmowego w czasie przewlekłych biegunek, czy też przez przetoki zewnętrzne żółciowe.

Natomiast przyczyny wystąpienia kwasicy oddechowej to przede wszystkim stany prowadzące do retencji CO2, a więc:

• niedrożność górnych dróg oddechowych – obecność ciała obcego w drogach oddechowych, obrzęk krtani, zatkanie oskrzeli przez wydzielinę lub guz,
• stany, które prowadzą do wypełnienia pęcherzyków płucnych płynem – a więc krwawienie do pęcherzyków, obrzęk płuc,
• zapalenie płuc,
• stłuczenie płuca,
• odma opłucnowa,
• stany prowadzące do zaburzeń pracy mięśni oddechowych – urazy klatki piersiowej, wodobrzusze, porażenie przepony,
• zaburzenia pracy ośrodka oddechowego – na przykład przy przedawkowaniu leków opioidowych,
• niektóre schorzenia neurologiczne – w tym zespół Guillaina i Barrégo, przełom miasteniczny, tężec, zatrucie jadem kiełbasianym,
• wstrząs,
• sepsa,
• zatorowość płucna.

Kwasica – objawy

Jakie są objawy kwasicy organizmu? W przebiegu kwasicy metabolicznej może pojawić się hiperwentylacja, a więc przyspieszenie i pogłębienie oddechów, co ma na celu kompensację tego zaburzenia. Objawy kwasicy nieoddechowej zależą przede wszystkim od przyczyny tego stanu i należy do nich:

• osłabienie, brak łaknienia,
• zaburzenia świadomości,
• zaburzenia dotyczące oddawania moczu,
• bóle brzucha,
• spadek ciśnienia tętniczego,
• przyspieszenie pracy serca (tachykardia),
• zapach acetonu z ust (przy kwasicy ketonowej),
• ostatecznie śpiączka.

Z kolei objawy kwasicy oddechowej są związane przede wszystkim z zaburzeniami wentylacji oraz odpowiadają zazwyczaj objawom niewydolności oddechowej. Należy do nich między innymi:

• duszność,
• kaszel,
• senność i bóle głowy,
• objawy niedotlenienia, w tym sinica, tachykardia,
• nasilona praca mięśni oddechowych,
• paradoksalne ruchy oddechowe ścian klatki piersiowej i brzucha,
• czasami zaczerwienienie spojówek i skóry spowodowane wzrostem stężenia pCO2.

Kwasica leczenie – na czym polega?

Leczenie kwasicy zależy od jej rodzaju, a także od przyczyny, która ją spowodowała. Nie ma więc jednej, uniwersalnej terapii tego schorzenia. W terapii kwasicy metabolicznej stosuje się między innymi dożylny wlew wodorowęglanu sodu, co ma na celu uzupełnienie HCO3- i podwyższenie pH krwi. Warto pamiętać, że związek ten musi być podawany w sposób kontrolowany i z odpowiednią szybkością, a więc w warunkach szpitalnych.

Leczenie kwasicy oddechowej ma na celu usunięcie przyczyny podwyższonego stężenia dwutlenku węgla. Jeżeli przyczyną zaburzeń wentylacji jest na przykład ciało obce, to konieczne jest jego jak najszybsze usunięcie z dróg oddechowych. Natomiast, gdy przyczyną kwasicy jest bakteryjne zapalenie płuc, konieczne jest intensywne leczenie tego schorzenia i podanie antybiotyku. Należy również pamiętać o leczeniu towarzyszącej niewydolności oddechowej.

Kwasica, zarówno metaboliczna jak i oddechowa to bardzo poważne stany kliniczne, które wymagają hospitalizacji i wdrożenia odpowiedniego, intensywnego leczenia. Schorzenie to może bowiem doprowadzić do poważnych powikłań, w tym do śpiączki i zgonu pacjenta.

Bibliografia

1. P. Gajewski, Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych, Medycyna Praktyczna, Kraków 2019/2020,
2. B. Sulikowska, J. Manitius, Kwasica metaboliczna. Wielka Interna – Nefrologia, Medical Tribune 2009,
3. G. Noble-Bell i inni, Management of diabetic ketoacidosis in adults, „Nursing Times”, 110 (10), 2014, s. 14–17.