Czym jest dysbioza jelitowa i kto jest najbardziej narażony na jej występowanie? Jakie badania pomogą w wykryciu tego problemu?
Badania moczu zazwyczaj wykonuje się w kierunku oceny funkcjonowania układu moczowego i procesów przemiany materii, które są pomoce w diagnostyce chorób nerek oraz różnych chorób metabolicznych. Parametry, które zwykle ocenia się w moczu to: jego barwa, przejrzystość, pH, ciężar właściwy oraz występowanie białka, glukozy czy ciał ketonowych.
W ostatnim czasie wiele mówi się o badaniu mikrobioty jelitowej pot. mikroflory lub flory jelitowej, która odzwierciedla stan „zdrowia” jelit. Okazuje się, że obecnie przy pomocy próbki moczu możemy ocenić nie tylko funkcjonowanie układu moczowego, ale także zaburzenia mikroflory jelitowej zwane dysbiozą.
Ważna mikrobiota jelitowa
Mikrobiotę jelitową stanowią bakterie, grzyby, wirusy oraz pasożyty znajdujące się w jelicie. Badania jednak skupiają się szczególnie na analizie składu bakteryjnego jelit.
W jelicie człowieka występują bakterie typu Bacteroidetes, Firmicutes, Actinobacteria, Proteobacteria, Fusobacteria, Verrucomicrobia, Fusobacteria czy Tenericutes. Dwa pierwsze szczepy – Bacteroidetes i Firmicutes są dominujące i stanowią 90% obecnych w nim bakterii. Szacuje się, że liczba komórek bakterii w jelicie człowieka, która dziesięciokrotnie przekracza liczbę komórek somatycznych, ma masę 1-1,5kg. Ze względu na swoje liczne funkcje i dużą masę, mikroflorę jelitową nazywa się często „narządem bakteryjnym”.
Cechą charakterystyczną prawidłowej mikrobioty jelitowej jest jej wysoka różnorodność genetyczna, co oznacza dużą liczbę różnych gatunków mikroorganizmów, w tym bakterii. Dlaczego różnorodność jest korzystna i ważna dla utrzymania prawidłowej mikroflory jelitowej?
W przypadku niższej różnorodności człowiek jest bardzo podatny na różne choroby. Należą do nich m.in. zespół jelita drażliwego, nietolerancje pokarmowe, przewlekłe choroby zapalne jelit i infekcje. Najważniejszą przyczyną zmniejszonego zróżnicowania jest stosowanie antybiotyków, których działanie ma bezpośredni wpływ na zmniejszenie różnorodności mikroflory. Podsumowując, im wyższa różnorodność mikrobioty jelitowej, czyli większa liczba różnych gatunków bakterii, tym większa stabilizacja środowiska jelitowego. Jednocześnie maleje ryzyko, że wystąpi dysbioza.
Czy wszystkie szczepy bytujące w jelicie wspomagają zdrowie jelit?
Mikrobiota jelitowa o prawidłowym składzie pełni bardzo ważną funkcję w zachowaniu homeostazy całego organizmu. Jak pokazują liczne badania, część gatunków bakterii żyjących w jelicie wykazuje działanie ochronne, zapobiegając namnażaniu się drobnoustrojów patogennych wywołujących różne choroby. Cześć bakterii, które zaczynają pojawiać się w jelicie, wywołując stan patologiczny, występują albo dużej ilości, albo ich szczepy w ogóle nie powinny bytować w jelicie. Mechanizm utrzymania równowagi mikrobioty jelitowej polega na współzawodnictwie między bakteriami pożytecznymi i szkodliwymi o składniki odżywcze, a także o receptory zlokalizowane w ścianie jelita. Dodatkowo bakterie uznawane za pożyteczne potrafią stworzyć niesprzyjające warunki dla rozwoju patogenów (np. niskie pH).
Dysbioza to stan zdrowia, w którym doszło do zaburzenia normalnej flory bakteryjnej i grzybiczej zamieszkującej jelita. Czynnikami, które mogą wpłynąć na ten stan, są m.in. dieta, czyli spożywana zwyczajowo żywność, zażywanie leki (antybiotyki, sterydy niesteroidowe leki przeciwzapalne), aktywność układu odpornościowego, a także występujące choroby przewlekłe. Uważa się również, że poród poprzez cesarskiej cięcie jest czynnikiem ryzyka występowania dysbiozy.
Dysbioza – kto jest na nią szczególnie narażony?
Osobami, które są najbardziej podatne na dysbiozę są:
- niemowlęta urodzone w wyniku cesarskiego cięcia
- alergicy
- pacjenci przyjmujący często antybiotyki lub inne leki
- osoby spożywające w diecie żywność wysoko przetworzoną (fast food, produkty „instant”, „light”), bogatą w tłuszcze utwardzone typu trans, słodycze
- ludzie w podeszłym wieku
- pacjenci cierpiący na choroby nowotworowe
- osoby z objawami zmian zapalnych jelit
Mikroflora jelitowa pełni istotną rolę w procesie trawienia pokarmów oraz przyswajania energii. Jej równowaga zapewnia utrzymanie prawidłowego funkcjonowania wielu narządów i układów w organizmie ludzkim. Pojawia się coraz więcej badań, które świadczą o związku pomiędzy występowaniem dysbiozy a patogenezą innych chorób przewlekłych. Mowa o takich schorzeniach jak otyłość, depresja, autyzm oraz choroby i stany zapalne jelit.
Badanie dysbiozy z moczu – wysoka stabilność, łatwe pobranie
Temat mikrobioty jelitowej, jej składu i właściwości budzi obecnie zainteresowanie wielu ekspertów. W związku z tym dostępnych jest coraz więcej badań, które pozwalają ocenić w sposób bezpośredni lub pośredni stan dysbiozy. Przykładem takiego badania jest test Organix Gastro. Na podstawie próbki moczu oceniany jest pośrednio stan dysbiozy poprzez analizę zawartości 12 kwasów organicznych będących metabolitami bakterii zasiedlających przewód pokarmowy. Ocena ilości tych związków w badanym materiale może być źródłem istotnych informacji na temat nieprawidłowej flory bakteryjnej zasiedlającej jelita w tym: drożdżaków, bakterii beztlenowych oraz bakterii zasiedlających jelito cienkie.
Test Organix Gastro wykrywa następujące produkty metabolizmu bakterii:
- Kwas p-hydroksybenzoesowy jest degradowany z tyrozyny przez bakterie E-coli.
- Kwas benzoesowy jest wytwarzany przez liczne szczepy bakterii w wyniku dezaminacji z fenyloalaniny. W wątrobie jest on wiązany przez glicynę oraz witaminę B6 i przekształcany w kwas hipurowy. Podwyższone stężenia kwasu benzoesowego w moczu wskazują na brak tych mikroelementów.
- Kwas hipurowy może pojawić się w większych stężeniach w moczu, jeśli ze spożytych produktów do organizmu dostanie się większa ilość kwasu benzoesowego lub zostanie on utworzony w wyniku wzmożonego gnicia białka w jelicie.
- Kwas dihydroksyfenylopropionowy jest substancją metabolizowaną przez bakterie z rodzaju Clostridum. Bakterie te produkują toksyczne związki, które powodują ciężkie stany zapalne.
- Szczepy bakterii tlenowych wytwarzają kwas trikarbalilowy z niecałkowicie zdegradowanych węglowodanów. Kwas trikarbalilowy ma działanie chelatujące i potrafi w ten sposób tworzyć kompleksy z magnezem, wapniem oraz cynkiem, czego wynikiem są niedobory tych mikroelementów.
- D-arabinitol jest produktem metabolizmu drożdżaków z rodzaju Candida, jego obecność w moczu świadczy o kolonizacji jelit przez drożdżaki, co jest bardzo niekorzystne i wymaga leczenia.
- Kwas winny jest kwasem karboksylowym, który jest zawarty w winogronach a poza tym, ze względu na swe właściwości smakowe oraz konserwujące jest używany jako dodatek do produktów spożywczych (E334). Organizm ludzki nie potrafi wytwarzać tego kwasu. Drożdżaki w jelicie są jednakże w stanie wytworzyć duże ilości kwasu winnego z cukru. Zwiększone wykrywanie tego metabolitu w moczu może w związku z tym stanowić sygnał wzmożonego przyrostu grzybów w jelicie.
- Kwas fenylooctowy stanowi produkt degradacji fenyloalaniny nieprawidłowo sterowanej przez mikroorganizmy chorobotwórcze. Wykrycie go wskazuje na patogenny, nadmierny przyrost flory bakteryjnej.
- Kwas p-hydroksyfenylooctowy stanowi produkt degradacji tyrozyny zaś przyczyn należy szukać w nadmiernym zasiedleniu jelita cienkiego przez Gardia lamblia oraz niektóre bakterie beztlenowe. Te mikroorganizmy pojawiają się w dużej ilości przede wszystkim po resekcji jelita oraz w przypadku częstych terapii z użyciem antybiotyków (np. neomycny).
- Indykan stanowi produkt degradacji zaburzonego metabolizmu tryptofanu, który powstał w wyniku nadmiernego przyrostu masy bakterii w jelicie cienkim. Zwiększone wydalanie pojawia się przede wszystkim w przypadku schorzeń jelita cienkiego (celiakia), po operacjach chirurgicznych w obrębie jelita cienkiego oraz w przypadku zablokowania przewodów żółciowych w wyniku niewydolności trzustki.
- Siarczan p-krezolu jest jednym z produktów końcowych metabolizmu polifenoli lub fermentacji reszt białkowych zawierających tyrozynę z diety. Tworzony jest przez bakterie Proteus vulgairs i Clostridium difficile.
Badanie z moczu, takie jak Organix Gastro ma bardzo dużo zalet. Charakteryzuje się łatwością pobrania próbki oraz wysoką stabilnością materiału, co gwarantuje specjalny zestaw do pobrań, a także stanowi świetne uzupełnienie do klasycznych badań oceniających dysbiozę z kału.
Badanie Organix Gastro wykonuje się bardzo czułą metodą spektometrii mas, która może wskazać we wczesnym etapie na zwiększoną kolonizację patogennych mikroorganizmów w jelicie.
Glifosat – przydatny wskaźnik
Wskaźnikiem, który także oznacza się w moczu, pomocnym w ocenie zdrowia i równowagi flory jest glifosat.
Glifosat jest powszechnie stosowanym na świecie herbicydem o szerokim spektrum działania, służącym do zwalczania chwastów na gruntach rolnych. Z jednej strony badanie stężenia glifosatu pozwala ocenić poziom herbicydów w moczu. Z drugiej strony jego wysoki poziom może świadczyć o stanie zachwiania równowagi mikrobioty jelitowej, którym jest dysbioza.
Badania wykazały negatywny wpływ glifosatu na mikrobiotę jelitową człowieka, ze względu na jego silnie antybiotyczne działanie, szczególnie przeciwko bakteriom mlekowym, bifidobakteriom i Enterococcus faecalis. Co więcej, przy obserwowanej wrażliwości na glifosat dochodzi do zmniejszenia ilości ochronnych bakterii w jelicie człowieka. W konsekwencji prowadzi to do pogorszenia odporności na bakterie chorobotwórcze, w szczególności Clostridia i Salmonella.
W ostatnim czasie pojawiło się wiele doniesień na temat negatywnego wpływ glifosatu na zdrowie człowieka. Rekomendacje towarzystw naukowych wciąż jednak nie są jednoznaczne. Federalny Instytut Oceny Ryzyka obecnie ocenia glifosat jako nierakotwórczy. Jednak Kalifornijski Departament Zdrowia i Ochrony Środowiska umieszcza ten preparat na liście substancji chemicznych, które mogą powodować raka. Warto jednak oznaczyć ten wskaźnik celem pośredniej oceny jego wpływu ma mikrobiotę jelitową.
Badania wykonywane z moczu służące do oceny dysbiozy – Organix Gastro oraz glifosat są dostępne w sklepie internetowym ALAB laboratoria – w formie pakietu, a także jako pojedyncze badania:
PAKIET OCENA MIKROFLORY JELITOWEJ – sprawdź szczegóły!
Organix Gastro pośredni test dysbiozy – sprawdź szczegóły!
Glifosat – skł. herbicydów w moczu – sprawdź szczegóły!
Sprawdź, jak przygotować się do badania na www.alablaboratoria.pl.
