Strona główna Blog

Tasiemczyca u ludzi – objawy, przyczyny i leczenie zarażenia

Elwira Zawidzka
-
0
Tasiemczyca u ludzi – objawy, przyczyny i leczenie zarażenia

Tasiemczyce są chorobami pasożytniczymi przewodu pokarmowego wywoływanymi przez robaki płaskie. Do zarażenia dochodzi drogą pokarmową na skutek spożycia surowego mięsa zawierającego wągry tasiemców lub spożycia pokarmu skażonego jajami pasożytów. Zarażenie jest zazwyczaj bezobjawowe, ale jego konsekwencją mogą być również uciążliwe dolegliwości oraz groźne dla ludzi powikłania zdrowotne.   

Spis treści:

  1. Czym są tasiemce i jakie choroby wywołują? 
  2. Jak można zarazić się tasiemcem? Przyczyny choroby 
  3. Jakie są objawy tasiemczycy u człowieka? 
  4. W jaki sposób można wykryć obecność tasiemca w organizmie? 
  5. Jak przebiega leczenie tasiemczycy? 

Czym są tasiemce i jakie choroby wywołują? 

Tasiemce są pasożytami należącymi do robaków płaskich. Ciało robaków składa się z główki (skoleks) i członów (proglotydy) tworzących łańcuch (strobila). Najstarsze człony, wypełnione jajami, znajdują się na końcu „taśmopodobnego” ciała i noszą nazwę macicznych. Budowa główki i struktura członów są charakterystyczne dla poszczególnych gatunków tasiemców, co jest wykorzystywane do ich różnicowania.  

Tasiemce nie mają przewodu pokarmowego – pokarm z jelita gospodarza wchłaniają całą powierzchnią ciała. Nie posiadają również układu krążenia ani układu oddechowego. Najlepiej rozwiniętym układem robaków jest układ rozrodczy. Tasiemce są hermafrodytami – ich narządy rozrodcze męskie i żeńskie znajdują się w każdym członie ciała.  

Tasiemczyce (taeniasis) są chorobami przewodu pokarmowego wywoływanymi przez obecność w jelicie cienkim człowieka dojrzałej postaci tasiemców. Choroba wywołana przez larwy tasiemca nosi nazwę wągrzycy (cysticerkozy). Najczęściej u ludzi występują: tasiemiec nieuzbrojony (Taenia saginata), tasiemiec uzbrojony (Taenia solium), tasiemiec karłowaty (Hymenolepis nana) oraz sporadycznie bruzdogłowiec szeroki (Diphyllobotrium latum). Tasiemiec nieuzbrojony osiąga 10 m długości, tasiemiec uzbrojony 2-3 m, bruzdogłowiec szeroki 15 m, a najmniejszy z nich tasiemiec karłowaty – 15-40 mm.  

tasiemce infografika
Rodzaje tasiemców.

Rozwój tasiemców przebiega z udziałem żywicieli pośrednich, którymi są zazwyczaj kręgowce. Cykl rozwojowy tasiemców obejmuje: 

  • stadium jaja – jaja tasiemca wydalane są wraz z odchodami człowieka do środowiska zewnętrznego, gdzie może dojść do ich spożycia przez zwierzęta (rzadziej człowieka) będące żywicielami pośrednimi. 
  • stadium larwy – na skutek spożycia jaj tasiemców w przewodzie pokarmowym żywicieli  pośrednich uwalniają się larwy, które przemieszczają się do różnych narządów i mięśni, gdzie osiadają przekształcając się w formę przetrwalnikową – wągry. Wągry są postacią inwazyjną dla człowieka.  
  • postać dorosłą – w przewodzie pokarmowym człowieka (żywiciela ostatecznego) wągry przekształcają w postać dojrzałego tasiemca produkującą jaja. 

Cykle rozwojowe poszczególnych gatunków tasiemców różnią się między sobą. 

Problem tasiemczyc występuje na całym świecie. Szacuje się, że dotyczy to ok. 80 mln ludzi. Na Bliskim Wschodzie, w Afryce i Ameryce Południowej najczęściej spotykany jest tasiemiec nieuzbrojony. Bruzdogłowiec szeroki występuje endemicznie w Skandynawii, Ameryce Północnej, Rosji, Europie Wschodniej, Ugandzie i Chile. W Polsce odnotowuje się rocznie ok. 200 przypadków tasiemczyc oraz kilka przypadków wągrzycy.  

>> Przeczytaj: Higiena rąk – jak skutecznie myć ręce?

Jak można zarazić się tasiemcem? Przyczyny choroby 

Rezerwuarem tasiemców są ludzie. Do zarażenia dochodzi drogą pokarmową. W przypadku tasiemca uzbrojonego i nieuzbrojonego w organizmie człowieka bytuje zazwyczaj jeden osobnik, z kolei zarażenia tasiemcem karłowatym są zazwyczaj mnogie. 

Tasiemiec nieuzbrojony (Taenia saginata) 

Człowiek jest wyłącznie żywicielem ostatecznym tasiemca nieuzbrojonego, żywicielem pośrednim jest bydło. Jaja tasiemca, od chwili przedostania się do środowiska zewnętrznego, wykazują zdolność zarażania bydła przez 2 miesiące. Do zarażenia człowieka dochodzi poprzez spożywanie surowego mięsa wołowego zawierającego wągry (np. tartara). Larwy giną po 5 min w temperaturze 70°C i po 24 h w temperaturze -3°C.  

Tasiemiec uzbrojony (Taenia solium) 

Człowiek jest żywicielem ostatecznym tasiemca uzbrojonego. Żywicielem pośrednim są przede wszystkim świnie i dziki. Do zarażenia człowieka dochodzi poprzez spożywanie surowego mięsa wieprzowego lub dziczyzny zawierającego wągry. Larwy giną po 5 min w temperaturze 60-70°C i po 4 dniach w temperaturze -3°C.  

W cyklu rozwojowym tasiemca uzbrojonego człowiek może być również żywicielem pośrednim. W tym przypadku zarażenie może być następstwem spożycia pokarmów zanieczyszczonych odchodami ludzi lub zwierząt. Może to być również skutkiem autoinwazji, kiedy człony tasiemca zawierające jaja przedostają się z jelita cienkiego człowieka do żołądka, gdzie uwalniane są larwy. Jaja tasiemca uzbrojonego wykazują zdolność zarażania przez 1-4 miesiące (w tuszy wieprzowej ok. 42 dni).  

Bruzdogłowiec szeroki (Diphyllobotrium latum) 

Cykl rozwojowy bruzdogłowca szerokiego obejmuje człowieka, jako żywiciela ostatecznego, oraz dwóch żywicieli pośrednich. Pierwszym żywicielem pośrednim są drobne skorupiaki z rodzaju Cyclops. Drugim – ryby słodkowodne (pstrąg, szczupak, łosoś, okoń). W cyklu rozwojowym tasiemca występują trzy rodzaje larw, które rozwijają się kolejno w wodzie (koracidium), skorupiakach (procerkoid) i rybach (plerocerkoid). Do zarażenia człowieka dochodzi poprzez spożycie surowego lub wędzonego mięsa ryb zawierających żywe larwy. Plerocerkoidy giną po 10 min gotowania, w temperaturze -10°C giną po 24 godzinach. 

Tasiemiec karłowaty (Hymenolepis nana) 

Człowiek może być jednocześnie żywicielem ostatecznym i pośrednim tasiemca karłowatego. Do zarażenia dochodzi poprzez spożycie żywności skażonej jajami tasiemca, poprzez brudne ręce lub przypadkowe połknięcie owada, w którym rozwinęła się forma przetrwalna (cysticercoid). Możliwe jest też samozarażenie. W tej sytuacji dochodzi do uwolnienia larw i rozwoju tasiemca w błonie śluzowej jelita. Zarażenia tasiemcem karłowatym są powszechne w krajach rozwijających się i wśród osób żyjących w złych warunkach sanitarno-higienicznych w zbiorowiskach ludzkich (domy opieki, internaty). 

 Jakie są objawy tasiemczycy u człowieka? 

Okres od zarażenia człowieka do pojawienia się jaj tasiemca w kale jest różny dla poszczególnych gatunków i wynosi: 

  • dla tasiemca nieuzbrojonego i tasiemiec uzbrojonego – 10–14 tyg.   
  • dla bruzdogłowca szerokiego – 3–6 tyg.  
  • dla tasiemca karłowatego –  2 tyg.  

Zarażenie tasiemcem jest zazwyczaj bezobjawowe lub z niezbyt nasilonymi zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi. Czasami pierwszym dowodem świadczącym o zarażeniu tasiemcem nieuzbrojonym jest obecność na bieliźnie członów pasożyta, które u tego gatunku mogą wydostawać się poza odbyt człowieka w sposób aktywny. Człony tasiemca uzbrojonego są wydalane z organizmu wyłącznie biernie w trakcie wypróżniania. 

Objawy kliniczne tasiemczycy mogą pojawić się po upływie kilku miesięcy do kilkunastu lat od momentu zarażenia. W przebiegu choroby pojawiają się bóle brzucha, przewlekła niestrawność, nudności, biegunka, obserwowana jest utrata wagi, oznaki niedożywienia. Symptomami zarażenia mogą być również reakcje alergiczne, drażliwość, brak skupienia, zaburzenia snu. Objawy związane są z mechanicznym uszkodzeniem błony śluzowej jelita oraz zatruciami przez produkty przemiany materii i rozpadu pasożytów. 

Zarażenie bruzdogłowcem szerokim może prowadzić dodatkowo do niedokrwistości spowodowanej niedoborem witaminy B12 na skutek jej wchłaniania przez tasiemca. W przypadku zarażenia tasiemcem karłowatym zaobserwowano opóźnienie rozwoju intelektualnego u dzieci.   

>> Sprawdź: Kiedy podejrzewać infekcję pasożytniczą u dziecka?

Niebezpieczną postacią zarażenia tasiemcem uzbrojonym jest wągrzyca (cysticerkoza), do której dochodzi na skutek spożycia pokarmów skażonych jajami pasożyta przez lub w wyniku autoinwazji. Formy przetrwalne tasiemca (wągry) mogą umiejscawiać się w mięśniach, tkance łącznej, płucach i oczach. Umiejscowienie wągrów w mózgu może prowadzić do wodogłowia, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, ataków padaczkowych, nadmiernych odruchów, zaburzeń osobowości. Umiejscowienie w oku może z kolei prowadzić do utraty ostrości wzroku i zaburzenia pola widzenia. 

W jaki sposób można wykryć obecność tasiemca w organizmie? 

Obecność tasiemca w organizmie potwierdza się makroskopowym i mikroskopowym badaniem kału, w którym poszukuje się członów i/lub jaj pasożyta. Ze względu na okresowe uwalnianie jaj konieczne jest kilkukrotne wykonanie badania. Jaja tasiemca uzbrojonego i nieuzbrojonego są morfologicznie identyczne – ich różnicowanie do gatunku opiera się na odmiennej budowie członów macicznych.  

badanie kału w kierunku pasożytów baner

W przypadku wykrycia zakażenia tasiemcem uzbrojonym należy przeprowadzić diagnostykę w kierunku wągrzycy. Rozpoznanie wągrzycy jest trudne i wymaga wykonania szeregu badań, w tym badań serologicznych w kierunku swoistych przeciwciał w klasie IgG przeciwko Taenia solium, badań histopatologicznych, badań obrazowych (tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny),  okulistycznych, a także badań krwi (w krwi obwodowej obserwuje się eozynofilię) i płynu mózgowo-rdzeniowego.  

Badanie przeciwciał w kierunku wągrzycy (Taenia solum)

Jak przebiega leczenie tasiemczycy? 

Przy szybkim rozpoznaniu tasiemczycy i wdrożeniu leków przeciwko pasożytom rokowania są pomyślne. W terapii stosuje się preparaty przeciwpasożytnicze przepisywane przez lekarza. Lekiem pierwszego wyboru jest prazykwantel, zaś lekiem drugiego wyboru – niklozamid. Leczenie podlega monitorowaniu. Przez trzy kolejne dni kał jest badany w celu określenia gatunku tasiemca oraz stwierdzenia wydalenia główki. Skuteczność terapii sprawdza się badaniem mikroskopowym po upływie jednego i trzech miesięcy. 

Wybór leczenia wągrzycy zależy od umiejscowienia i liczby wągrów. Stosowane jest leczenie przeciwpasożytnicze lub operacyjne oraz leczenie objawowe. Leczenie podlega monitorowaniu, a częstotliwość wykonywanych badań kontrolnych jest zależna od przypadku.

tasiemiec_ramka

Źródła:

  1. Tomasz Mach –  „Tasiemczyce”; Interna Szczeklika 2020 
  2. Tomasz Mach, Szymon Nowak, Jerzy Stefaniak „Tasiemczyce” https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.4.24.4.5.  (dostęp 30.04.2024 r.) 
  3. Patric R. Murray, K.S. Rozenthal, M.A.Pfaller –  „Mikrobiologia” wyd.VI; Wrocław 2011 
  4. Gastroenterologia Praktyczna „Tasiemczyce (taenioses)” https://gastroenterologia-praktyczna.pl/a2590/Tasiemczyce–taenioses (dostęp 01.05.2024 r.) 
  5. Zbigniew Anusz „Mikrobiologia i parazytologia lekarska”; PZWL 1990 
  6. Meldunki o zachorowaniach na choroby zakaźne, zakażeniach i zatruciach w Polsce Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH PIB 
  7. Wągrzyca (cysticerkoza) https://www.mp.pl/interna/chapter/B01.XI.F.3. (dostęp 30.04.2024 r.) 

Rzęsistkowica – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Elwira Zawidzka
-
0
Rzęsistkowica – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Rzęsistkowica jest chorobą pasożytniczą przenoszoną drogą płciową. Do zarażenia może dojść również na skutek używania skażonych przedmiotów higieny osobistej należących do innych osób oraz w trakcie korzystania z toalet publicznych lub basenów. Przewlekłe zarażenie może prowadzić do bezpłodności, a w przypadku kobiet ciężarnych do powikłań ciążowych. 

Spis treści:

  1. Czym jest rzęsistkowica? 
  2. Rzęsistkowica – przyczyny
  3. Objawy rzęsistkowicy 
  4. Rozpoznanie rzęsistkowicy
  5. Rzęsistkowica – leczenie i profilaktyka 

Czym jest rzęsistkowica? 

Rzęsistkowica jest chorobą zakaźną wywoływaną przez rzęsistka pochwowego (Trichomonas vaginalis) należącego do pierwotniaków. Pasożyt posiada charakterystyczny gruszkowaty kształt i zdolność do aktywnego przemieszczania się dzięki posiadanym rzęskom oraz krótkiej falującej błonce. Cykl rozwojowy rzęsistka jest uproszczony, ponieważ pierwotniak nie wytwarza form przetrwanych, a jedyną jego postacią jest tzw. trofozoit – zdolny do bezpłciowego rozmnażania przez podział poprzeczny. 

Rzęsistkowica jest chorobą występującą powszechnie na całym świecie. Częstość jej występowania jest zależna od wieku, aktywności seksualnej, warunków sanitarno-higienicznych. Zarażenie dotyczy głównie osób aktywnych seksualnie. Według danych WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) w 2020 roku odnotowano na świecie ok. 156 mln nowych przypadków zarażenia rzęsistkiem pochwowym wśród populacji 15-49 lat. W Polsce liczba osób zarażonych Trichomonas vaginalis nie jest dokładnie znana, szacuje się, że dotyczy to 30-70% kobiet i 10-20% mężczyzn.  

Rzęsistkowica – przyczyny

Wyłącznym źródłem rzęsistka pochwowego są ludzie. Miejscem bytowania pierwotniaków jest pochwa i cewka moczowa kobiet oraz cewka moczowa i gruczoły prostaty u mężczyzn. Wilgotność i temperatura panująca w błonie śluzowej dróg moczowo-płciowych stwarzają rzęsistkom optymalne warunki do rozwoju. Do zarażenia człowieka Trichomonas vaginalis dochodzi głównie drogą płciową, rzadziej pozapłciową.  

Droga płciowa 

Do zarażenia rzęsistkiem pochwowym dochodzi najczęściej w trakcie kontaktów seksualnych. Czynnikami ryzyka zarażenia drogą płciową są:  

  • ryzykowne zachowania seksualne (przygodne stosunki seksualne, wielu partnerów), 
  • seks bez zabezpieczeń barierowych (prezerwatyw), 
  • brak leczenia partnera seksualnego osoby zarażonej. 

Droga pozapłciowa  

Zarażenie rzęsistkiem drogą kontaktu pozapłciowego jest znacznie rzadsze niż drogą stosunków seksualnych ze względu na nietrwałość trofozoitów w środowisku zewnętrznym. Poza organizmem ludzkim pasożyty mogą przetrwać do kilku godzin, a czas ich przeżycia zależy od wilgotności i temperatury otoczenia. 

Do zarażenia rzęsistkiem pochwowym może dojść poprzez: 

  • skażone przedmioty osobistego użytku (artykuły toaletowe, ręczniki, gąbki, bieliznę, stroje kąpielowe), 
  • korzystanie z publicznych toalet, 
  • w trakcie kąpieli w skażonej wodzie (baseny, solanki). 

Nieprzestrzeganie higieny urządzeń sanitarnych i przyborów toaletowych sprzyja szerzeniu się rzęsistkowicy wśród współdomowników oraz w szpitalach, internatach i sanatoriach.  

Zarażenie wertykalne 

Możliwe jest zarażenie noworodków podczas porodu, w trakcie przejścia przez kanał rodny. Droga wertykalna (od matki) dotyczy ok. 20% noworodków pochodzących od zarażonych matek.  

Objawy rzęsistkowicy 

Rzęsistkowica dotyka zarówno kobiety jak i mężczyzn,  często współwystępuje z innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową.  Zarażenie ma przebieg bezobjawowy lub powoduje wystąpienie dolegliwości ze strony układu moczowo-płciowego. Należy pamiętać, że osoby bez objawów, podobnie jak pacjenci z symptomami choroby, są źródłem zarażenia dla innych. Bezobjawowa obecność Trichomonas vaginalis w drogach moczowo-płciowych może trwać wiele lat.  

Objawy rzęsistkowicy występują kilkukrotnie częściej u zarażonych kobiet  niż u mężczyzn. Choroba może mieć przebieg ostry lub przewlekły. Czas wylęgania się rzęsistkowicy od momentu zarażenia wynosi 4-28 dni.  

Rzęsistkowica – objawy u kobiet 

U ok. 50% zarażonych kobiet rzęsistkowica przebiega bezobjawowo, u pozostałych objawy choroby związane są przede wszystkim ze stanem zapalnym  pochwy, sromu i cewki moczowej.  

W ostrym przebiegu rzęsistkowicy u kobiet pojawiają się: 

  • żółtozielone, cuchnące, pieniste upławy z zawartością ropy, 
  • zaczerwienienie i świąd sromu, 
  • częstomocz, 
  • ból podbrzusza, 
  • ból podczas stosunku, 
  • ból podczas oddawania moczu. 

Choroba może przejść w postać przewlekłą, trwającą nawet kilka lat. Objawy postaci przewlekłej są mniej nasilone i obejmują świąd okolicy narządów płciowych, skąpe upławy, bolesność w trakcie stosunku. Przewlekłe zarażenie rzęsistkiem pochwowym może prowadzić do bezpłodności, a w przypadku kobiet ciężarnych może powodować powikłania ciążowe prowadzące do pęknięcia błon płodowych, porodu przedwczesnego i małej masy urodzeniowej dziecka. 

>> Dowiedz się jak wygląda: Diagnostyka niepłodności – przebieg, rodzaje badań

 Rzęsistkowica – objawy u mężczyzn 

Zarażenie rzęsistkiem pochwowym u mężczyzn przebiega najczęściej bezobjawowo. Czasami może wystąpić zapalenie cewki moczowej, rzadziej zapalenie najądrzy i zapalenie gruczołu krokowego. Objawami w przebiegu rzęsistkowicy u mężczyzn są: 

  • ból i pieczenie przy oddawaniu moczu, 
  • częstomocz, 
  • biaława wydzielina z cewki moczowej, 
  • świąd, zaczerwienienie i podrażnienie cewki moczowej, 
  • nadżerki na powierzchni żołędzi i napletku, 
  • podwyższona temperatura, dreszcze, 
  • ból w okolicy krocza. 

Rozpoznanie rzęsistkowicy 

Przy podejrzeniu choroby lub bezobjawowego zarażenia rzęsistkiem pochwowym należy skontaktować się z lekarzem specjalistą (dermatologiem, ginekologiem, urologiem), który na podstawie wywiadu i objawów klinicznych skieruje pacjenta na badania diagnostyczne.

Badania laboratoryjne w kierunku rzęsistkowicy: 

  • Badanie mikroskopowe 

Materiałem do badania jest wydzielina pobrana z pochwy. Badanie polega na wykryciu charakterystycznych komórek rzęsistka pochwowego w preparacie bezpośrednim oglądanym pod mikroskopem.  

  • Hodowla 

Materiałem do badania jest wydzielina/wymaz z pochwy, wymaz z cewki moczowej, osad z moczu, nasienie. Materiał pobrany od pacjenta posiewany jest na specjalne pożywki hodowlane celem namnożenia pasożytów. Ostatnim etapem badania jest wykrywanie komórek rzęsistka pochwowego w preparacie mikroskopowym wykonanym z podłoża hodowlanego.  

  • Badanie molekularne 

Materiałem do badania jest wymaz z pochwy, szyjki macicy, mocz, wymaz z cewki. Badanie ma na celu wykrycie materiału genetycznego charakterystycznego dla rzęsistka pochwowego wysoce czułą i swoistą metodą Real Time PCR. Test umożliwia wykrycie zarażenia również u osób bez objawów chorobowych. 

Wykrywanie DNA Trichomonas vaginalis (rzęsistek pochwowy)

Badania laboratoryjne powinny obejmować zarówno diagnostykę w kierunku rzęsistkowicy, jak i w kierunku innych chorób przenoszonych drogą płciową, ze względu na ich częste współistnienie. 

Rzęsistkowica – leczenie i profilaktyka 

Leczenie rzęsistkowicy opiera się na podawaniu doustnych leków przeciwpierwotniakowych przepisywanych przez lekarza. Nie jest stosowane leczenie miejscowe. W czasie terapii należy powstrzymać się od współżycia. Celem uniknięcia ponownego zarażenia, leczeniu musi być poddany również partner/partnerzy seksualni pacjenta, niezależnie od występowania u nich objawów.  

Nie istnieją swoiste metody skutecznej ochrony przed rzęsistkowicą. Ryzyko zarażenia rzęsistkiem pochwowym można zminimalizować poprzez: 

  • stosowanie prezerwatyw w trakcie uprawiania seksu,  
  • unikanie przygodnych stosunków seksualnych, 
  • dbanie o higienę osobistą, 
  • unikanie używania cudzych przyborów toaletowych, bielizny, strojów kąpielowych, ręczników, 
  • unikanie siadania na desce w toalecie publicznej, 
  • objęcie leczeniem partnera/partnerów osoby zarażonej. 

W przypadku aktywnych seksualnie kobiet zalecane jest wykonanie badań kontrolnych po 3 miesiącach od zakończenia terapii.  

Źródła:

  1. dr n. med. Anna Parfieniuk-Kowerda „Rzęsistkowica” https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/wenerologia/165365,rzesistkowica  (dostęp 21.04.2024 r.) 
  2. World Health Organization  (WHO) „Trichomoniasis”  https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/trichomoniasis (dostęp 21.04.2024 r.) 
  3. Patric R. Murray, K.S. Rozenthal, M.A.Pfaller –  Mikrobiologia wyd.VI Wrocław 2011 
  4. Przemysław Ciechanowski „Zarażenie rzęsistkiem pochwowym” https://secure.mp.pl/konto/logowanie/?rfr=https%3A%2F%2Fwww.mp.pl%2Finterna%2Fchapter%2FB16.II.18.153.1.12.  (dostęp 22.04.2024 r.) 

Koagulogram – co to jest? Jakie są wskazania do badania? Wartości referencyjne i interpretacja wyników

Mateusz Nawrocki
-
0
Koagulogram – co to jest? Jakie są wskazania do badania? Wartości referencyjne i interpretacja wyników

W medycynie istnieje wiele pojęć, których znaczenie jest bliskie jedynie osobom wykonującym zawód medyczny. Jednym z nich jest „koagulogram” – wyjaśniając, to nic innego jak badanie laboratoryjne krwi, pozwalające ocenić poziom czynników odpowiedzialnych za jej krzepnięcie. Jest ono szczególnie ważne w niektórych sytuacjach klinicznych. Jakich? Odpowiedź znajdziesz poniżej.

Spis treści:

  1. Koagulogram – co to za badanie?
  2. Co wchodzi w skład koagulogramu?
  3. Koagulogram – jak przygotować się do badania?
  4. Koagulogram – jak interpretować wyniki?

Koagulogram – co to za badanie?

Z punktu widzenia pacjenta, metoda wykonania tego badania nie różni się od pozostałych badań laboratoryjnych. O ile określenie „morfologia krwi” jest wszystkim znane, tak z koagulogramem może być już zupełnie inaczej.

W jakich sytuacjach możesz spotkać się z tym pojęciem? Lekarz zleca badanie koagulogramu między innymi przed planowym zabiegiem chirurgicznym. Sprawny układ krzepnięcia zmniejsza ryzyko niepożądanego krwotoku, krwawienia i powikłań z nimi związanych. Ewentualne nieprawidłowe parametry krwi mogą stanowić przeciwwskazanie do zabiegu, jednak ostateczną decyzję podejmuje lekarz prowadzący w oparciu o analizę wszystkich badań pacjenta oraz sytuacji klinicznej.

Koagulogram – kiedy warto wykonać badanie?

Planowy zabieg to jednak niejedyne wskazanie do badania koagulogramu. To także jeden z elementów diagnostyki w przypadku określonych objawów, z którymi pacjent zgłasza się do lekarza. Zalicza się do nich między innymi:

  • łatwe powstawanie siniaków bez znaczącego urazu,
  • obecność wybroczyn na ciele,
  • częste i przedłużające się krwawienia z dziąseł podczas mycia zębów.

Kolejną nieprawidłowością, która powinna zwrócić Twoją uwagę, są przedłużające się krwawienia przy zranieniach.

U kobiet jednym z objawów, który może skłonić do wykonania koagulogramu, są obfite krwawienia miesiączkowe. Warto przy tym pamiętać, że przyczyny tej sytuacji są różne i zawsze należy brać pod uwagę również inne czynniki – w tym hormonalne, które także można ocenić za pomocą badań z krwi. Odpowiednie badania w takiej sytuacji zleca lekarz ginekolog.

Koagulogram należy również wykonać u osób zmagających się z chorobami wątroby oraz w sytuacji, gdy pacjent zażywa leki wpływające na układ krzepnięcia. Kolejnym wskazaniem do badania jest sytuacja, gdy lekarz podejrzewa występowanie skazy krwotocznej.

Jak widać, szczegółowe badania krwi, dzięki którym można określić sprawność układu krzepnięcia, zlecane są w różnych sytuacjach. Zazwyczaj nie jest to badanie rutynowe, a w większości przypadków wykonywane ze ściśle określonych wskazań lekarskich.

Co wchodzi w skład koagulogramu?

W skład koagulogramu wchodzi kilka różnych parametrów, które oznaczane są z próbki krwi. Zalicza się do nich:

  • APTT, czyli czas kaolinowo – kefalinowy,
  • PT, czyli czas protrombinowy,
  • INR – inaczej międzynarodowy współczynnik znormalizowany,
  • TT, czyli czas trombinowy,
  • D – dimery,
  • poziom fibrynogenu,
  • ocena płytek krwi.

Każdy z wymienionych elementów bierze udział w skomplikowanym procesie krzepnięcia krwi.

APTT, czyli czas kaolinowo – kefalinowy (lub inaczej: badanie czasu częściowej tromboplasytyny po aktywacji), pozwala na ocenę czynników krzepnięcia, które biorą udział w wewnątrzpochodnej aktywacji układu krzepnięcia. Z kolei czas PT, czyli czas protrombinowy, informuje o działaniu zewnątrzpochodnej części układu krzepnięcia.

Nazwa, która może być bliska pacjentom, to także D-dimery, które są istotne w przypadku diagnostyki żylnej choroby zakrzepowo – zatorowej, zatorowości płucnej oraz zespołu rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego.

Przeczytaj też: Badania układu krzepnięcia krwi, czyli jakie?

badanie d-dimerów

Koagulogram – jak przygotować się do badania?

Podobnie jak w przypadku innych badań z krwi, badanie na koagulogram wykonywane jest na podstawie analizy krwi pobranej od pacjenta do specjalistycznej, sterylnej, próżniowej probówki. Przed badaniem należy być na czczo, to znaczy nie spożywać posiłków 8-12 godzin przed badaniem. Możliwe jest picie płynów, jednak należy unikać kawy i herbaty – dozwolone jest jedynie spożywanie wody.

Więcej o tym, jak przygotować się do badania krwi, znajdziesz na: https://sklep.alablaboratoria.pl/923-jak-przygotowac-sie-do-pobrania-krwi

Koagulogram – jak interpretować wyniki?

Dla każdego z parametrów istnieją normy, które mogą różnić się w zależności od danego laboratorium. Parametry te różnią się także u osób, które zażywają leki, które wpływają na układ krzepnięcia. Zaliczamy do nich leki z grupy antykoagulantów.

Na koagulogram składa się kilka elementów w związku z tym, analiza otrzymanych wyników zawsze powinna być dokonana przez lekarza, uwzględniając indywidualne czynniki wpływające na otrzymany wynik.

Bibliografia

  1. Monitorowanie leczenia nowymi doustnymi antykoagulantami — kiedy, dlaczego i jakimi metodami?, Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego Centrum Diagnostyczno-Lecznicze INTERLAB w Poznaniu, https://journals.viamedica.pl/journal_of_transfusion_medicine/article/download/39967/27653
  2. https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/chapter/B42.71.3.4.1
  3. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/170417,czas-czesciowej-tromboplastyny-po-aktywacji-appt
  4. https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/chapter/B42.71.3.4.2

Skaza białkowa: objawy, przyczyny, rozpoznanie

Angelika Janowicz
-
0
Skaza białkowa: objawy, przyczyny, rozpoznanie

Nadwrażliwość organizmu na białka mleka krowiego określana jest potocznie mianem skazy białkowej. Ich obecność pobudza komórki układu odpornościowego, czego przejawem jest szereg nieprzyjemnych objawów – m.in. zaczerwienienie i świąd skóry, a nawet biegunka czy wymioty. Alergia pokarmowa wymaga odpowiedniego leczenia, aby uniknąć groźnych powikłań. Dowiedz się, jak rozpoznać skazę białkową.

Spis treści:

  1. Co to jest skaza białkowa?
  2. Skaza białkowa u dorosłych i dzieci – skąd się bierze?
  3. Jakie są objawy skazy białkowej?
  4. Skaza białkowa – jakie badania warto wykonać?
  5. Na czym polega leczenie skazy białkowej?
  6. Skaza białkowa a nietolerancja laktozy

Co to jest skaza białkowa?

Skaza białkowa jest potocznym określeniem stosowanym w odniesieniu do alergii pokarmowej na białka mleka krowiego. To nadwrażliwość na określony składnik pokarmu, która wywołuje nieprawidłową reakcję układu immunologicznego.

Mleko krowie zawiera nawet 20–30 białek, które mogą powodować uczulenie. Do najczęstszych należą kazeiny, beta-laktoglobuliny i alfa-laktoalbuminy.

Ze względu na czas, w którym rozwija się reakcja alergiczna na białka mleka krowiego, skaza białkowa może przebiegać jako:

  • reakcja natychmiastowa – objawy pojawiają się w ciągu kilku minut do 2 godzin od spożycia pokarmu,
  • reakcja opóźniona – reakcja alergiczna rozwija się w ciągu 24–48 godzin po kontakcie z alergenem.

To może Cię zainteresować: Bądź gotowy na wstrząs!

Skaza białkowa u dorosłych i dzieci – skąd się bierze?

Skaza białkowa jest wynikiem niepożądanej i nieprawidłowej reakcji układu immunologicznego na czynnik zewnętrzny – w tym przypadku białka mleka krowiego. U małych dzieci jest ona związana z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu odpornościowego.

Skaza białkowa u dorosłych występuje rzadko. Badania wykazują, że większość dzieci nabywa trwałą tolerancję na białka mleka krowiego do 3. roku życia, ale jest to możliwe w każdym momencie.

Sprawdź również: Czym jest zespół FPIES?

Jakie są objawy skazy białkowej?

Alergia pokarmowa może manifestować się jako dolegliwości ze strony skóry, układu pokarmowego lub układu oddechowego. U części osób objawy skazy białkowej dotyczą kilku układów jednocześnie.

Skórne objawy skazy białkowej to:

  • rumień,
  • wysypka,
  • świąd skóry,
  • pokrzywka,
  • obrzęk.

Wysypka przy skazie białkowej może pojawić się na twarzy lub całym ciele. Ma postać zlewających się czerwonych plam i drobnych krostek o nieregularnych kształtach.

Objawy skazy białkowej ze strony układu pokarmowego to:

  • bóle brzucha najczęściej o charakterze kolkowym,
  • nudności,
  • wymioty,
  • biegunka,
  • obrzęk śluzówki jamy ustnej i języka,
  • cofanie się treści pokarmowej z żołądka do przełyku.

W przypadku układu oddechowego pojawia się kaszel, chrypka, katar, kichanie, duszność i świszczący oddech.

Przeczytaj też: Diagnostyka alergii na mleko i jajko

Skaza białkowa – jakie badania warto wykonać?

Bardzo ważne jest to, jak rozpoznać skazę białkową. W diagnostyce alergii na białka mleka krowiego zastosowanie mają badania laboratoryjne – w tym głównie testy wykrywające obecność swoistych przeciwciał IgE przeciwko następującym alergenom:

  • alfa-laktoalbuminie,
  • beta-laktoglobulinie,
  • albuminie,
  • kazeinie.

Zgodnie ze standardem badania na skazę białkową powinny być wykonywane metodą ImmunoCAP.

Na czym polega leczenie skazy białkowej?

Leczenie skazy białkowej polega głównie na wyeliminowaniu czynnika powodującego nadwrażliwość organizmu. Aby uniknąć objawów alergii, należy zaprzestać spożywania mleka krowiego i przetworów mlecznych (m.in. jogurtów, kefirów, serów podpuszczkowych, serów twarogowych). Warto pamiętać, że zastępowanie ich produktami sojowymi, również może spowodować rozwój nadwrażliwości.

Dzieci karmione mlekiem naturalnym po zdiagnozowaniu skazy białkowej, nadal mogą być odżywiane w ten sposób. Zalecane jest, aby mama wyeliminowała produkty mleczne ze swojej diety. W przypadku maluchów przyjmujących mleko modyfikowane konieczne jest włączenie mieszanek hipoalergicznych (HA) w porozumieniu z pediatrą.

Skaza białkowa a nietolerancja laktozy

Skaza białkowa bywa utożsamiana z nietolerancją laktozy. Należy jednak pamiętać, że są to dwa różne zaburzenia, które mają inną przyczynę i patomechanizm. Natomiast ich objawy są podobne, dlatego bez przeprowadzenia badań trudno je odróżnić.

Przyczyną nietolerancji laktozy jest niedobór enzymu trawiennego, który odpowiada za rozkład dwucukru laktozy na cukry proste. Objawy dotyczą układu pokarmowego. Są to m.in. wzdęcia, gazy, biegunka, skurczowe bóle brzucha. Nietolerancję laktozy można rozpoznać przy pomocy testu wodorowo-metanowego.

Nietolerancja laktozy – test oddechowy wodorowo-metanowy

Skaza białkowa to alergia pokarmowa na białka mleka krowiego. Powoduje dolegliwości ze strony układu pokarmowego lub oddechowego, a także zmiany skórne. Nadwrażliwość organizmu na ten konkretny pokarm można rozpoznać w badaniach laboratoryjnych krwi, które pozwalają wykryć obecność swoistych przeciwciał IgE. W leczeniu skazy białkowej istotną rolę odgrywa dieta eliminacyjna. Z jadłospisu należy wykluczyć mleko i przetwory mleczne, a w przypadku dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym zastosować mieszanki hipoalergiczne.

Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki

Bibliografia

  1. P. Góra, A. Skop-Lewandowska, Jaki termin jest prawidłowy „skaza białkowa” czy „alergia na pokarmy” – oraz co to oznacza?, Postępy Higieny i Epidemiologii 2011, t. 92, nr 4, s. 701–704
  2. A. Krauze, Alergia na białko mleka krowiego – postacie kliniczne, “Alergia Astma Immunologia” 2015, t. 20, nr 1, s. 12–16
  3. M. Wąsik, K. Nazimek, K. Bryniarski, Reakcje alergiczne na mleko krowie: patomechanizm, strategie diagnostyczne i terapeutyczne, możliwości indukcji tolerancji pokarmowej, “Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej” 2018, nr 72, s. 339–348

Migrena: objawy, przyczyny i diagnoza. Jakie badania wykonać?

Angelika Janowicz
-
0
Migrena: objawy, przyczyny i diagnoza. Jakie badania wykonać?

Migrena to choroba objawiająca się napadowym i nawracającym bólem głowy. Dolegliwości zwykle są na tyle nasilone, że utrudniają codzienną aktywność. Często towarzyszą im dodatkowe symptomy – m.in. nadwrażliwość na światło, nudności i inne zaburzenia neurologiczne. Dowiedz się, co to jest migrena, jakie są jej przyczyny i sposoby leczenia.

Spis treści:

  1. Migrena – co to jest?
  2. Migrenowy ból głowy – przyczyny
  3. Migrena – objawy
  4. Migrenowe bóle głowy – diagnostyka
  5. Migreny – leczenie
  6. Ataki migrenowe – podsumowanie

Migrena – co to jest?

Migrena jest chorobą o podłożu neurologicznym oraz naczyniowym, często o przewlekłym przebiegu. Charakteryzuje ją między innymi występowanie napadowych i nawracających bólów głowy. Objawy pojawiają się okresowo, a pomiędzy nimi chory zazwyczaj nie odczuwa żadnych dolegliwości. Migrenę zalicza się do pierwotnych bólów głowy, czyli takich, które nie są związane z żadnymi zmianami strukturalnymi w mózgu i nie są objawem innej choroby.

Szacuje się, że w Polsce na migrenę choruje około 3,5 miliona osób, z czego u nawet 400 tysięcy schorzenie ma postać przewlekłą. Choroba występuje u 17% kobiet i 9% mężczyzn. Najwięcej przypadków odnotowuje się u osób młodych – w 3. i 4. dekadzie życia.

Rodzaje migren

Z klinicznego punktu widzenia wyróżnia się:

  • migrenę z aurą,
  • migrenę bez aury,
  • przewlekłą migrenę.

W przypadku migreny z aurą, przed pojawieniem się objawów bólowych występują symptomy takie jak zaburzenia widzenia, drętwienie czy mrowienie.

Jednym z rodzajów jest migrena oczna, w której ból lokalizuje się najczęściej po jednej stronie głowy z zajęciem okolicy czoła, części skroniowej lub samego oka. Objawy okulistyczne migreny obejmują między innymi różne rodzaje zaburzeń widzenia, takie jak błyski światła, światłowstręt, czy też mroczki przed oczami.

Ze względu na czas trwania objawów migrenę dzieli się na:

  • epizodyczną – napady bólu głowy występują sporadycznie,
  • przewlekłą – napady bólowe występują minimum 15 dni w miesiącu w ciągu kolejnych 3 miesięcy.

Migrena epizodyczna może przekształcić się w postać przewlekłą. Dzieje się tak w około 10% przypadków.

Migrenowy ból głowy – przyczyny

Przyczyny migreny mimo rozwoju medycyny i nauk pokrewnych jak dotąd nie zostały jednoznacznie określone. Największe znaczenie mają zaburzenia na podłożu neurologicznym oraz naczyniowym.

Do czynników zwiększających ryzyko ataku migreny zalicza się:

  • stres,
  • problemy ze snem,
  • intensywny wysiłek fizyczny,
  • ekspozycję na intensywne zapachy,
  • zmiany hormonalne.

Napad migrenowy u niektórych osób może być także związany z spożyciem niektórych pokarmów i napojów.

Migrena a histamina

Coraz więcej mówi się o powiązaniach migreny z nietolerancją histaminy. To amina biogenna, która jest m.in. mediatorem reakcji alergicznych i zapalnych. Występuje naturalnie w organizmie człowieka, ale może być też dostarczana z zewnątrz. Znajduje się głównie w produktach fermentowanych (kiszonki), przetworach mięsnych, rybach, serach.

Migrena a zapalenie tarczycy

Jednym z czynników ryzyka migreny są zaburzenia endokrynologiczne – szczególnie ze strony tarczycy. Zaobserwowano, że niedoczynność tarczycy nie tylko może przyczyniać się do napadów bólu głowy, ale może też zaostrzać przebieg choroby. Nie udało się ustalić, dlaczego tak się dzieje.

Ponieważ przyczyną migreny mogą być zaburzenia pracy tarczycy, osoby zmagające się z napadowymi bólami głowy powinny wykonać badania hormonalne. W diagnostyce pomocny może być pakiet tarczycowy, oceniający poziom TSH, fT3 i fT4.

pakiet tarczycowy

Migrena – objawy

Napad migrenowy przebiega w 4 fazach:

  1. Faza zwiastunów
    Może zacząć się na kilka dni przed napadem bólu. Objawia się niepokojem, nadwrażliwością na bodźce, czy też zaburzeniami łaknienia.
  2. Faza aury
    Aura pojawia się tuż przed bólem i trwa 4–60 minut. Obejmuje przejściowe zaburzenia neurologiczne wzrokowe, czuciowe i ruchowe.
  3. Faza bólu
    Głównym objawem migreny jest ból głowy o umiarkowanym lub ciężkim natężeniu. Najczęściej jest jednostronny, ma charakter pulsujący i nasila się podczas aktywności fizycznej. Mogą towarzyszyć mu nudności, wymioty, osłabienie, nadwrażliwość, drażliwość, trudności z koncentracją.
  4. Faza postdromalna

Trwa od kilku minut do kilku dni. Objawia się zdenerwowaniem, osłabieniem, sennością, obniżeniem nastroju, nudnościami, nadwrażliwością na bodźce i zaburzeniami apetytu.

Migrena może trwać od 4 do 72 godzin.

Migrenowe bóle głowy – diagnostyka

Diagnostyka migreny opiera się na wywiadzie medycznym i podstawowym badaniu neurologicznym. Lekarz stawia rozpoznanie, gdy pacjent zgłasza występowanie bólu głowy o konkretnych cechach. W celu wykluczenia innych chorób neurologicznych najczęściej wykonuje się badanie rezonansu magnetycznego (MRI) lub tomografię komputerową (TK).

badanie diaminooksydazy dao

Migrena – badania krwi w rozpoznawaniu napadowych bólów głowy

W celu oceny ogólnego stanu zdrowia oraz ustalenia przyczyny migrenowych bólów głowy można wykonać badania krwi. Przy migrenie zastosowanie mają m.in.:

  • diaminooksydaza DAO (diagnostyka nietolerancji histaminy),
  • pakiet hormonów kobiecych (diagnostyka zaburzeń hormonalnych),
  • pakiet hormonów tarczycowych.
pakiet hormony kobiece rozszerzony

Migreny – leczenie

Leczenie napadu migreny polega na zastosowaniu środków przeciwbólowych. Dodatkowo można wdrożyć środki łagodzące objawy towarzyszące (np. leki przeciwwymiotne).

Osoby cierpiące na migrenę przewlekłą powinny rozpocząć leczenie profilaktyczne, zmniejszające ryzyko kolejnych napadów. Obejmuje ono:

  • stosowanie indywidualnie dopasowanych leków (m.in. przeciwpadaczkowych, przeciwdepresyjnych),
  • iniekcje z toksyny botulinowej,
  • psychoterapię.

Należy pamiętać, że leczenie profilaktyczne nie eliminuje całkowicie kolejnych ataków migreny.

To może Cię zainteresować: Zespół przewlekłego zmęczenia – gdy odpoczynek nie pomaga

Ataki migrenowe – podsumowanie

Migrena jest chorobą o podłożu neurologicznym i naczyniowym. Charakteryzuje się występowaniem napadów bólu głowy. Mogą towarzyszyć przejściowe zaburzenia neurologiczne, a także wymioty, nudności, nadwrażliwość na bodźce. Atak migreny trwa nawet do 72 godzin. Objawy wywołują różne czynniki – w tym zaburzenia hormonalne. Pomocna jest diagnostyka obejmująca analizę laboratoryjną krwi.

Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki

Bibliografia

  1. A. Czekajło-Kozłowska, B. Regulska-Ilow, Związek sposobu żywienia z występowaniem migrenowych bólów głowy – przegląd wyników badań, Hygeia Public Health 2019, 54(2): 80-87
  2. A. Stępień, Migrena, https://podyplomie.pl/uploads/ksiazki/KS_Neurologia-T3-Migrena.pdf (dostęp 29.03.2024)
  3. M. Waliszewska-Prosół i in., Migrena — współczesne metody leczenia,  przyszłe terapie, Polski Przegląd Neurologiczny 2021, tom 17, nr 1, 19–35
  4. A. Stępień, Nowoczesne leczenie migreny, Ból 2019, tom 20, nr 1,  39-44
  5. A. Stępień i in., Leczenie migreny. Zalecenia opracowane przez grupę ekspertów Polskiego Towarzystwa Bólów Głowy, Polskiego Towarzystwa Badania Bólu i Sekcji Badania Bólu Polskiego Towarzystwa Neurologicznego, Ból 2020, tom 21, nr 2, 11-30
  6. A. Zduńska, J. Cegielska, J. Kochanowski, Zaburzenia hormonalne a bóle głowy, Postępy Nauk Medycznych 2010 https://www.czytelniamedyczna.pl/3452,zaburzenia-hormonalne-a-blle-gowy.html (dostęp 29.03.2024)

Bezsenność: objawy, leczenie, skutki. Niedobór jakiej witaminy powoduje bezsenność?

Angelika Janowicz
-
0
Bezsenność: objawy, leczenie, skutki. Niedobór jakiej witaminy powoduje bezsenność?

Liczba osób cierpiących na bezsenność wyraźnie wzrasta w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat. Długotrwałe zaburzenia snu niosą za sobą poważne skutki zdrowotne, dlatego nigdy nie należy ich bagatelizować. Dowiedz się, czym jest bezsenność, jakie są jej przyczyny i na czym polega leczenie.

Spis treści:

  1. Czym jest bezsenność?
  2. Bezsenność – przyczyny dolegliwości
  3. Bezsenność – objawy
  4. W jaki sposób diagnozuje się bezsenność?
  5. Bezsenność – leczenie
  6. Bezsenność – skutki i konsekwencje zaburzeń snu
  7. Przyczyny, objawy i skutki bezsenności – podsumowanie

Czym jest bezsenność?

Bezsenność definiuje się jako zbyt krótki sen w stosunku do potrzeb organizmu. Zalicza się do niej każdą nieprawidłowość, która zakłóca ilość lub jakość nocnego wypoczynku. Najczęściej są to:

  • trudności z zaśnięciem,
  • zbyt wczesne budzenie się,
  • wybudzanie się w nocy,
  • brak uczucia regeneracji po przebudzeniu.

Dostępne dane wskazują, że na bezsenność okresowo cierpi nawet 33-50% dorosłej populacji. Zaburzenia snu powodują znaczny dyskomfort oraz przyczyniają się do pogorszenia jakości życia, złego samopoczucia fizycznego i psychicznego oraz utrudniają aktywność zawodową i społeczną.

To może Cię zainteresować: Zespół przewlekłego zmęczenia – gdy odpoczynek nie pomaga

Rodzaje bezsenności

Wyróżnia się różne rodzaje bezsenności. Podział zaburzeń snu ze względu na czas trwania obejmuje:

  • bezsenność przygodną – objawy utrzymują się do kilku dni,
  • bezsenność krótkotrwałą – objawy utrzymują się do 4 tygodni,
  • bezsenność przewlekłą – trwającą powyżej miesiąca.

Inna klasyfikacja dzieli bezsenności ze względu na przyczynę. Wyróżnia się:

  • bezsenność pierwotną – jest odrębną jednostką chorobową i nie ma związku z innymi chorobami lub zaburzeniami,
  • bezsenność wtórną – jest objawem innej choroby somatycznej lub psychicznej oraz przyjmowanych leków albo substancji psychoaktywnych.

Niektóre klasyfikacje wyodrębniają także bezsenność idiopatyczną, która pojawia się bez żadnej uchwytnej przyczyny.

Bezsenność – przyczyny dolegliwości

Przyczyny zaburzeń snu mogą być różne oraz dotyczyć wielu aspektów zdrowotnych i życiowych. Bezsenność pierwotna bardzo często jest spowodowana błędnymi nawykami oraz nieprzestrzeganiem higieny snu. Czynniki predysponujące do problemów z nocnym wypoczynkiem to m.in.:

  • nieodpowiednie warunki snu (np. hałas, światło),
  • pobudzające aktywności w godzinach wieczornych (np. intensywny wysiłek fizyczny),
  • drzemki w ciągu dnia,
  • nieregularne godziny budzenia się i kładzenia spać,
  • nadużywanie napojów zawierających kofeinę,
  • nadużywanie alkoholu lub nikotyny.

Istotną rolę w zaburzeniach snu odgrywa stres. Stymuluje on wydzielanie kortyzolu. Jego nadmiar wpływa na funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego, co może skutkować trudnościami z zasypianiem lub częstym wybudzaniem się w nocy.

Natomiast przyczyny bezsenności wtórnej można upatrywać m.in. w:

  • zaburzeniach psychicznych (głównie depresji i zaburzeniach lękowych),
  • uzależnieniach,
  • chorobach układu krążenia,
  • chorobach i uszkodzeniach układu nerwowego,
  • przewlekłych zespołach bólowych,
  • zaburzeniach hormonalnych,
  • niewydolności nerek lub wątroby,
  • zaburzeniach układu moczowego.

Bezsenność wtórna może być spowodowana przyjmowaniem niektórych leków oraz substancji psychoaktywnych.

Niedobór jakiej witaminy powoduje bezsenność?

Przyczyny bezsenności można upatrywać także w niedoborach niektórych witamin. Jedną z ważniejszych jest witamina D, która bierze udział w syntezie melatoniny – hormonu regulującego rytm dobowy [7].

Bezsenność – objawy

Wbrew powszechnemu przekonaniu bezsenność nie oznacza wyłącznie trudności w zasypianiu. Zaburzenie może objawiać się na różne sposoby. Ich wspólnym skutkiem są: poczucie braku wypoczynku, dyskomfort, zakłócenie codziennej aktywności.

Możliwe objawy bezsenności to:

  • wydłużony czas od położenia się do łóżka do zaśnięcia,
  • zła jakość snu,
  • skrócenie czasu pozostawania we śnie,
  • częste wybudzanie się w nocy,
  • problemy z utrzymaniem snu.

Osoba cierpiąca na bezsenność w trakcie dnia doświadcza problemów z koncentracją, pogorszenia pamięci, nadmiernej senności. Może być rozdrażniona i mieć obniżony nastrój.

Sprawdź też: Serotonina i jej rola w organizmie

W jaki sposób diagnozuje się bezsenność?

Rozpoznanie bezsenności stawia lekarz na podstawie szczegółowego wywiadu medycznego, zgłaszanych objawów oraz oceny ogólnego stanu zdrowia. Przydatnym narzędziem diagnostycznym jest dzienniczek snu, w którym odnotowuje się m.in. godzinę położenia się spać, czas snu, czas spędzony w łóżku, godzinę obudzenia się. Niezbędna jest także konsultacja psychiatryczna w celu wykluczenia zaburzeń psychicznych jako przyczyny bezsenności.

organix gastro pośredni test dysbiozy baner

Badania krwi w diagnostyce zaburzeń snu i bezsenności

W diagnostyce bezsenności bardzo ważną rolę odgrywają badania laboratoryjne. Testy pozwalają na ocenę ogólnego stanu zdrowia oraz potwierdzenie lub wykluczenie m.in. niedoborów witamin i minerałów, nieprawidłowej pracy tarczycy, zbyt wysokiego poziomu kortyzolu, zaburzeń ze strony nerek i wątroby. Osoby doświadczające problemów ze snem mogą skorzystać z następujących pakietów badań:

  • pakiet stres zawierający 12 badań,
  • kortyzol (profil dzienny w ślinie).
Pakiet stres (12 badań)

Bezsenność – leczenie

Leczenie bezsenności opiera się na metodach niefarmakologicznych i farmakologicznych. Do pierwszej grupy zalicza się m.in.:

  • terapię poznawczo-behawioralną (celem jest utrwalenie nawyków, zmiana zachowania i nauczenie się technik relaksacyjnych zmniejszających poziom kortyzolu),
  • przestrzeganie zasad higieny snu,
  • psychoedukację dotyczącą snu i jego roli.

W farmakologicznym leczeniu bezsenności zastosowanie mają m.in. benzodiazepiny, leki przeciwdepresyjne, leki przeciwpsychotyczne, melatonina [8]. O konieczności włączenia ich do terapii i rodzaju substancji zawsze decyduje lekarz.

kortyzol profil dzienny

Bezsenność – skutki i konsekwencje zaburzeń snu

Skutki nieleczonej i długotrwałej bezsenności to m.in.[2]:

  • zaburzenia funkcji poznawczych,
  • zwiększone ryzyko wypadków w pracy i komunikacyjnych,
  • wzrost ryzyka depresji,
  • skłonność do zachowań agresywnych,
  • skłonność do nadużywania substancji psychoaktywnych,
  • osłabienie odporności,
  • zwiększone ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego.

Osoby doświadczające bezsenności są częściej hospitalizowane i nieobecne w pracy [2].

Przeczytaj również: Ciągłe zmęczenie – problem XXI wieku. Czy to może być objaw choroby?

Przyczyny, objawy i skutki bezsenności – podsumowanie

Bezsenność to trudności z zasypianiem, skrócenie czasu snu i niezadowalająca jakość nocnego odpoczynku. Może być spowodowana stresem, nieprzestrzeganiem higieny snu, a także chorobami somatycznymi lub psychicznymi. Ustalenie przyczyny jest bardzo ważne dla powodzenia leczenia. W terapii bezsenności stosuje się m.in. psychoterapię, zmianę nawyków, techniki relaksacyjne oraz farmakoterapię. Nieleczone zaburzenia snu mają poważne skutki zdrowotne. Prowadzą m.in. do depresji i chorób serca oraz zwiększają ryzyko wypadków.

Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki

Bibliografia

  1. M. Siemiński, Ł. Skorupa, K. Wiśniewska-Skorupa, Diagnostyka i terapia bezsenności w praktyce ogólnolekarskiej, Varia Medica 2019, tom 3, nr 2, 109-115
  2. S. Awgul i in, Farmakologiczne leczenie bezsenności – obecnie dostępne terapie oraz nowe kierunki badań, Farmacja Współczesna 2018, 11, 207-2014
  3. D. Mirowska-Guzel, Leczenie bezsenności, Medycyna po Dyplomie https://podyplomie.pl/medycyna/10611,leczenie-bezsennosci (dostęp 29.03.2024)
  4. M. Skalski, Bezsenność – patogeneza i leczenie, Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych 2014, tom 63, nr 2, 233-243
  5. J. Heitzman, Postępowanie w przypadku bezsenności i zaburzeń snu, Lekarz POZ 3/2021, 205-215
  6. N. Musiała, I.Hołyńska-Iwan, D. Olszewska-Słonina, Kortyzol – nadzór nad ustrojem w fizjologii i stresie, Diagnostyka Laboratoryjna 2018, 54(1), 29-36
  7. F. Prono, The Role of Vitamin D in Sleep Disorders of Children and Adolescents: A Systematic Review https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8835880/ (dostęp 29.03.2024)
  8. M. Siemiński, Bezsenność – rozpoznanie i leczenie, Lekarz POZ 1/2023, 25-30

Konflikt serologiczny – co to jest, jakie są jego skutki i sposoby na wykrycie

Angelika Janowicz
-
0
Konflikt serologiczny – co to jest, jakie są jego skutki i sposoby na wykrycie

Na skutek niezgodności grupy krwi matki i rozwijającego się w macicy płodu może dojść do konfliktu serologicznego. Jest to stan niebezpieczny przede wszystkim dla dziecka, powodujący chorobę hemolityczną noworodka. Dlatego konieczne jest wykonanie badań przez ciężarną, a w razie potrzeby wdrożenie profilaktyki. Dowiedz się, na czym polega konflikt serologiczny i jakie grupy krwi do niego predysponują.

Spis treści:

  1. Konflikt serologiczny – co to jest?
  2. Konflikt serologiczny – kiedy może do niego dojść?
  3. Ryzyko kontaktu krwi płodu i matki a konflikt serologiczny
  4. Zapobieganie konfliktom serologicznym – jakie badania należy wykonać?
  5. Konflikt serologiczny – leczenie i profilaktyka
  6. Konflikt serologiczny – skutki i konsekwencje
  7. Na czym polega konflikt serologiczny – podsumowanie

Konflikt serologiczny – co to jest?

Konflikt serologiczny matczyno-płodowy to zaburzenie, które powstaje, gdy matka ma grupę krwi Rh-, a dziecko Rh+.

Jeżeli dojdzie do kontaktu krwi płodu i matki, w krwioobiegu ciężarnej pojawiają się przeciwciała skierowane przeciwko czerwonym krwinkom płodu. Przechodzą one przez łożysko i powodują rozpad erytrocytów płodu, czego wynikiem jest choroba hemolityczna płodu/noworodka.

Konflikt serologiczny – kiedy może do niego dojść?

Organizm matki produkuje przeciwciała, gdy dziecko ma inną grupę krwi. Układ immunologiczny ciężarnej traktuje erytrocyty płodu jako obce i dąży do ich wyeliminowania.

Najczęściej konflikt serologiczny dotyczy sytuacji, gdy matka ma grupę krwi Rh-, a dziecko Rh+. Na powierzchni czerwonych krwinek płodu obecny jest antygen D. To właśnie przeciwko niemu organizm ciężarnej produkuje przeciwciała. Szacuje się, że czynnik ten jest obecny nawet u 85% populacji [1]. Pojawia się na erytrocytach płodu dość wcześnie, bo już około 5. tygodnia ciąży.

Sprawdź też: Badania prenatalne – dlaczego warto je robić?

Ryzyko kontaktu krwi płodu i matki a konflikt serologiczny

Konflikt serologiczny rozwija się wtedy, gdy dojdzie do kontaktu krwi płodu i matki. Wystarczy zaledwie niewielka ilość, aby doprowadzić do rozwoju potencjalnie niebezpiecznej sytuacji.

W prawidłowych warunkach krew matki i płodu nie miesza się dzięki istnieniu bariery łożyskowej. Do jej przerwania może dojść w następujących sytuacjach:

  • poród,
  • krwawienie z narządów rodnych w ciąży,
  • inwazyjne badania prenatalne,
  • zabiegi wewnątrzmaciczne.

Czy konflikt serologiczny może wystąpić w pierwszej ciąży?

Konflikt serologiczny może wystąpić już w pierwszej ciąży. Zdarza się to rzadko, ponieważ przeciwciała są produkowane dopiero po kontakcie krwi płodu z krwią matki. W prawidłowych warunkach ma to miejsce dopiero podczas porodu. Ryzyko konfliktu serologicznego w pierwszej ciąży wzrasta w przypadku krwawień z łożyska lub różnego rodzaju zabiegów wewnątrzmacicznych (w tym inwazyjnych badań prenatalnych).

Zapobieganie konfliktom serologicznym – jakie badania należy wykonać?

W celu wczesnego wykrycia ryzyka konfliktu serologicznego i zapobiegania jego skutkom każda ciężarna powinna wykonać badania krwi. Podstawowym testem jest oznaczenie grupy krwi, a także badanie alloprzeciwciał odpornościowych anty-Rh (w kierunku obecności antygenu anty-D) służące do określenia czynnika Rh dodatniego lub ujemnego.

Konflikt serologiczny – leczenie i profilaktyka

W przypadku stwierdzonego ryzyka wystąpienia konfliktu serologicznego konieczne jest wdrożenie działań profilaktycznych. Ciężarnej podaje się immunoglobulinę anty-D w postaci iniekcji. Ma to miejsce między 28. a 30. tygodniem ciąży, a także 72 godziny po porodzie, jeśli dziecko ma grupę krwi Rh+. O podaniu immunoglobuliny anty-D za każdym razem decyduje lekarz ginekolog – położnik.

Konflikt serologiczny – skutki i konsekwencje

Konflikt serologiczny jest niebezpieczny dla zdrowia i życia dziecka. Matka nie odczuwa negatywnych skutków związanych z wytwarzaniem i obecnością przeciwciał IgG przeciwko antygenom obecnym na powierzchni czerwonych krwinek płodu.

Wewnątrzmaciczne skutki konfliktu serologicznego to:

  • obrzęk płodu,
  • neutropenia (obniżenie poziomu neutrofilów),
  • małopłytkowość (obniżenie ilości płytek krwi),
  • poważne uszkodzenie płodu,
  • poronienie.

Sam konflikt matczyno-płodowy nie jest przyczyną wad genetycznych.

To może Cię zainteresować: Inwazyjne badania prenatalne to ostateczność – wykonaj badania przesiewowe, by wykluczyć wady wrodzone jeszcze w czasie ciąży

Na czym polega konflikt serologiczny – podsumowanie

Wczesne wykrycie ryzyka wystąpienia konfliktu serologicznego jest niezwykle ważne dla zdrowia dziecka. Dlatego nigdy nie należy go bagatelizować. Każda ciężarna powinna wykonać badanie grupy krwi wraz z określeniem czynnika Rh. Gdy jest on ujemny, wdrażana jest odpowiednia profilaktyka. Polega ona na podaniu immunoglobuliny anty-D między 28. a 30. tygodniem ciąży oraz do 72 godzin po porodzie.

Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki

Bibliografia

  1. M. Baczyńska-Strzecha, J. Kalinka, Profilaktyka śródciążowa i okołoporodowa konfliktu serologicznego, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2018, tom 3, nr 2, 64-69
  2. B. Michalczyk, A. Kordek, Konflikt serologiczny, https://podyplomie.pl/wiedza/stany-nagle/538,konflikt-serologiczny (dostęp 03.04.2024)
  3. M. Szul i in., Konflikt serologiczny – przyczyny, diagnostyka i leczenie, https://www.forumginekologii.pl/artykul/konflikt-serologiczny-przyczyny-diagnostyka-i-leczenie (dostęp 03.04.2024)

Kwasica – co to za choroba i jakie są jej objawy? Rodzaje, przyczyny i leczenie kwasicy organizmu

Katarzyna Banaszczyk
-
0
Kwasica – co to za choroba i jakie są jej objawy? Rodzaje, przyczyny i leczenie kwasicy organizmu

Utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej w naszym organizmie warunkuje prawidłowy przebieg wielu reakcji biochemicznych. Jednym z zaburzeń, jakie mogą się pojawić i zagrozić naszemu zdrowiu jest kwasica organizmu. Co to jest kwasica i jakie jej rodzaje wyróżniamy? Jakie są przyczyny tego stanu klinicznego i jak wygląda leczenie kwasicy? Dowiedz się więcej na ten ważny temat.

Spis treści:

  1. Co to jest kwasica?
  2. Kwasica – co to za choroba?
  3. Przyczyny kwasicy
  4. Kwasica – objawy
  5. Kwasica leczenie – na czym polega?

Co to jest kwasica?

W prawidłowych warunkach pH (czyli odczyn) krwi wynosi od 7,35 do 7,45. Za utrzymanie pH krwi w tych granicach odpowiadają przede wszystkim nerki, płuca oraz układy buforowe krwi i tkanek. Płuca poprzez wentylację pęcherzykową regulują stężenie parcjalne dwutlenku węgla (pCO2), z kolei nerki zdolne są do zwrotnego wchłaniania zasad (mowa tutaj o HCO3-) oraz wydalania jonów wodorowych H+. Układy buforowe mogą natomiast wiązać albo oddawać jony H+, co pozwala na regulowanie gospodarki kwasowo-zasadowej.

Jeżeli na skutek różnych stanów klinicznych dochodzi do obniżenia pH krwi poniżej 7,35, to mamy do czynienia z kwasicą. W zależności od mechanizmu, który odpowiada za to zaburzenie, kwasicę możemy podzielić na:

  • kwasicę oddechową,
  • kwasicę metaboliczną.
Należy wyraźnie zaznaczyć, że kwasica nie jest odrębną jednostką chorobową, lecz objawem, wynikającym z różnych nieprawidłowości.

Kwasica – co to za choroba?

Kwasica metaboliczna (nieoddechowa) to stan, w którym za obniżenie pH krwi odpowiada pierwotnie zmniejszenie stężenia HCO3-. Organizm może próbować kompensować zaburzenia kwasowo-zasadowe. W przypadku kwasicy metabolicznej kompensacja zachodzi poprzez hiperwentylację, co pozwala na zmniejszenie pCO2, a tym samym normalizację pH krwi.

Z kolei kwasica oddechowa wynika pierwotnie z hiperkapni, czyli podwyższonego stężenia parcjalnego dwutlenku węgla, co z kolei prowadzi do obniżenia pH krwi. Organizm może próbować kompensować to zaburzenie poprzez wiązanie jonów H+ przez układy buforowe oraz zwiększoną produkcję HCO3- przez nerki.

Przyczyny kwasicy

Przyczyny kwasicy różnią się w zależności, czy mamy do czynienia z kwasicą oddechową, czy metaboliczną. Do przyczyn kwasicy metabolicznej zaliczamy:

  • nadmierne wytwarzanie w organizmie kwasów nielotnych – może do tego dojść w przebiegu cukrzycy, wstrząsu, niewydolności serca, niewydolności oddechowej, niewydolności wątroby, zatrucia metforminą, czy też w zespole krótkiego jelita,
  • nadmierną podaż kwasów nielotnych – zatrucie etanolem, metanolem, glikolem etylenowym,
  • zaburzenia regeneracji wodorowęglanów – na przykład w przebiegu ostrej lub przewlekłej niewydolności nerek,
  • upośledzone wydalanie jonów H+ – takie zaburzenie ma miejsce w przebiegu kwasicy cewkowej dalszej,
  • utratę zasad – przez nerki w przebiegu kwasic cewkowych, drogą przewodu pokarmowego w czasie przewlekłych biegunek, czy też przez przetoki zewnętrzne żółciowe.

Natomiast przyczyny wystąpienia kwasicy oddechowej to przede wszystkim stany prowadzące do retencji CO2, a więc:

  • niedrożność górnych dróg oddechowych – obecność ciała obcego w drogach oddechowych, obrzęk krtani, zatkanie oskrzeli przez wydzielinę lub guz,
  • stany, które prowadzą do wypełnienia pęcherzyków płucnych płynem – a więc krwawienie do pęcherzyków, obrzęk płuc,
  • zapalenie płuc,
  • stłuczenie płuca,
  • odma opłucnowa,
  • stany prowadzące do zaburzeń pracy mięśni oddechowych – urazy klatki piersiowej, wodobrzusze, porażenie przepony,
  • zaburzenia pracy ośrodka oddechowego – na przykład przy przedawkowaniu leków opioidowych,
  • niektóre schorzenia neurologiczne – w tym zespół Guillaina i Barrégo, przełom miasteniczny, tężec, zatrucie jadem kiełbasianym,
  • wstrząs,
  • sepsa,
  • zatorowość płucna.

Kwasica – objawy

Jakie są objawy kwasicy organizmu? W przebiegu kwasicy metabolicznej może pojawić się hiperwentylacja, a więc przyspieszenie i pogłębienie oddechów, co ma na celu kompensację tego zaburzenia. Objawy kwasicy nieoddechowej zależą przede wszystkim od przyczyny tego stanu i należy do nich:

  • osłabienie, brak łaknienia,
  • zaburzenia świadomości,
  • zaburzenia dotyczące oddawania moczu,
  • bóle brzucha,
  • spadek ciśnienia tętniczego,
  • przyspieszenie pracy serca (tachykardia),
  • zapach acetonu z ust (przy kwasicy ketonowej),
  • ostatecznie śpiączka.

Z kolei objawy kwasicy oddechowej są związane przede wszystkim z zaburzeniami wentylacji oraz odpowiadają zazwyczaj objawom niewydolności oddechowej. Należy do nich między innymi:

  • duszność,
  • kaszel,
  • senność i bóle głowy,
  • objawy niedotlenienia, w tym sinica, tachykardia,
  • nasilona praca mięśni oddechowych,
  • paradoksalne ruchy oddechowe ścian klatki piersiowej i brzucha,
  • czasami zaczerwienienie spojówek i skóry spowodowane wzrostem stężenia pCO2.

Kwasica leczenie – na czym polega?

Leczenie kwasicy zależy od jej rodzaju, a także od przyczyny, która ją spowodowała. Nie ma więc jednej, uniwersalnej terapii tego schorzenia. W terapii kwasicy metabolicznej stosuje się między innymi dożylny wlew wodorowęglanu sodu, co ma na celu uzupełnienie HCO3- i podwyższenie pH krwi. Warto pamiętać, że związek ten musi być podawany w sposób kontrolowany i z odpowiednią szybkością, a więc w warunkach szpitalnych.

Leczenie kwasicy oddechowej ma na celu usunięcie przyczyny podwyższonego stężenia dwutlenku węgla. Jeżeli przyczyną zaburzeń wentylacji jest na przykład ciało obce, to konieczne jest jego jak najszybsze usunięcie z dróg oddechowych. Natomiast, gdy przyczyną kwasicy jest bakteryjne zapalenie płuc, konieczne jest intensywne leczenie tego schorzenia i podanie antybiotyku. Należy również pamiętać o leczeniu towarzyszącej niewydolności oddechowej.

Kwasica, zarówno metaboliczna jak i oddechowa to bardzo poważne stany kliniczne, które wymagają hospitalizacji i wdrożenia odpowiedniego, intensywnego leczenia. Schorzenie to może bowiem doprowadzić do poważnych powikłań, w tym do śpiączki i zgonu pacjenta.

Bibliografia

  1. P. Gajewski, Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych, Medycyna Praktyczna, Kraków 2019/2020,
  2. B. Sulikowska, J. Manitius, Kwasica metaboliczna. Wielka Interna – Nefrologia, Medical Tribune 2009,
  3. G. Noble-Bell i inni, Management of diabetic ketoacidosis in adults, „Nursing Times”, 110 (10), 2014, s. 14–17.

Rwa kulszowa – przyczyny, objawy, leczenie

Angelika Janowicz
-
0
Rwa kulszowa – przyczyny, objawy, leczenie

Bóle kręgosłupa dotykają coraz większą część społeczeństwa – w tym również osoby młode. Jednym z najczęstszych zespołów bólowych jest rwa kulszowa. W jej przebiegu charakterystyczne jest promieniowanie dolegliwości do pośladka, tylnej powierzchni uda i stopy, czyli na przebiegu nerwu kulszowego. Schorzenie może znacznie utrudnić codzienną aktywność. Dlatego konieczne jest jego wczesne rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniej terapii. Dowiedz się, co to jest rwa kulszowa, ile trwa i jak wygląda jej leczenie.

Spis treści:

  1. Rwa kulszowa – jakie daje objawy?
  2. Jakie są przyczyny rwy kulszowej?
  3. Rwa kulszowa – diagnostyka
  4. Jak wygląda leczenie rwy kulszowej?

Rwa kulszowa – jakie daje objawy?

Dolegliwości promieniują wzdłuż przebiegu nerwu kulszowego – przez pośladek na kończynę dolną [1]. Szacuje się, że schorzenie może dotykać od 2 do 43% populacji ogólnej [2] i 5–10% pacjentów zgłaszających bóle krzyża [3].

Nerw kulszowy jest największym nerwem w ciele człowieka. Ma szerokość około 1,5 centymetra. Odchodzi od nerwów tworzących splot krzyżowy, mający swój początek w kanale rdzeniowym lędźwiowo-krzyżowego odcinka kręgosłupa. Nerw kulszowy zaopatruje ruchowo tylne mięśnie uda, a także ruchowo i czuciowo podudzie oraz stopę.

Objawy rwy kulszowej mogą pojawić się nagle (np. po przyjęciu określonej pozycji) lub narastać stopniowo [2]. Są to [4]:

  • osłabienie siły mięśniowej,
  • zaburzenia czucia,
  • mrowienie i drętwienie okolicy unerwionej przez nerw kulszowy.

Bardzo charakterystyczne jest to, gdzie boli rwa kulszowa. Ból promieniuje do pośladka, tylnej powierzchni uda i łydki oraz stopy. Dolegliwości nasilają się podczas podnoszenia nogi w pozycji leżącej, pochylania się lub poruszania. Zwykle sam ból pleców jest mniej dokuczliwy niż ból kończyny dolnej [3]. Czas trwania rwy kulszowej może różnić się między poszczególnymi osobami.

Jakie są przyczyny rwy kulszowej?

Najczęstszą przyczyną rwy kulszowej jest ucisk na korzenie nerwowe, z których powstaje nerw kulszowy.

Inne przyczyny rwy kulszowej to [2]:

  • lokalne stany zapalne,
  • zmiany nowotworowe,
  • zwężenie kanału kręgowego na skutek zmian zwyrodnieniowych,
  • przesunięcie kręgów (kręgozmyk),
  • urazy,
  • cukrzyca.

Natomiast czynniki zwiększające ryzyko rwy kulszowej intensywna aktywność fizyczna i wykonywanie pracy wymagającej podnoszenia ciężkich przedmiotów [3].

Rwa kulszowa – diagnostyka

Rozpoznanie rwy kulszowej opiera się głównie na wywiadzie medycznym i badaniu fizykalnym [3]. Pytania lekarza koncentrują się przede wszystkim na rodzaju dolegliwości, czasie ich trwania, lokalizacji, czynnikach nasilających i objawach towarzyszących. Specjalista ocenia czucie, siłę mięśniową i odruchy. W diagnostyce przyczyny rwy kulszowej zastosowanie mają badania obrazowe – tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny i RTG.

Wykrywanie obecności genu HLA-B27 (ZZSK)

Jak wygląda leczenie rwy kulszowej?

Podstawą terapii rwy kulszowej jest leczenie zachowawcze. Jego celem jest zmniejszenie dolegliwości bólowych i ucisku na nerw kulszowy [3]. Obejmuje ono:

  • leki przeciwbólowe i przeciwzapalne,
  • leki rozluźniające mięśnie,
  • odciążenie kręgosłupa i odpoczynek (ale nie unieruchomienie i brak aktywności),
  • rehabilitację.

Rehabilitacja przy rwie kulszowej obejmuje terapię ruchową, kinezyterapię oraz fizykoterapię. Chory może zostać skierowany na masaż, krioterapię, ultradźwięki, przezskórną elektrostymulację, termoterapię, magnetostymulację [5]. Specjaliści stosują także różnego rodzaju techniki mobilizacji i manipulacji manualnej [4].

Ćwiczenia na rwę kulszową powinny być dopasowane indywidualnie do każdego pacjenta. Plan treningów może składać się z [4]:

  • ćwiczeń kontroli motorycznej,
  • ćwiczeń siłowych,
  • ćwiczeń kierunkowych,
  • neuromobilizacji.

W niektórych przypadkach konieczne jest chirurgiczne leczenie rwy kulszowej. Wskazaniami są m.in. długotrwałe utrzymywanie się bólu, niedowłady, zaburzenia zwieraczy, brak czucia [1]. Rodzaj operacji zależy od przyczyny dolegliwości. Może to być np. usunięcie przepukliny jądra miażdżystego lub poszerzenie kanału kręgowego.

Skutki nieleczonej rwy kulszowej mogą być bardzo poważne. Dolegliwości nasilają się i przybierają postać przewlekłą. Ich złagodzenie jest trudne, a niekiedy niemożliwe. Z czasem dochodzi do stopniowego uszkodzenia nerwu kulszowego, czego efektem są zaburzenia neurologiczne oraz utrata sprawności.

Przeczytaj też: HLA B27: istotny marker genetyczny w zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa (ZZSK)

Przyczyną rwy kulszowej jest ucisk na korzenie nerwowe, z których powstaje nerw kulszowy. Schorzenie może być spowodowane również przez uraz, zmiany zwyrodnieniowe, stany zapalne czy nowotwór. Głównym objawem jest ból pleców w odcinku lędźwiowym, który promieniuje do nogi. Mogą mu towarzyszyć osłabienie siły mięśniowej, zaburzenia czucia i drętwienie kończyny. Dolegliwości nigdy nie powinny być bagatelizowane. Rwa kulszowa wymaga konsultacji z lekarzem, który przeprowadzi rzetelną diagnostykę i ustali indywidualny plan leczenia.

Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki

Bibliografia

  1. G. Wójcik, J. Piskorz, Niecharakterystyczny ból imitujący lewostronną rwę kulszową – opis przypadku, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2015, t. 21,nr 3, 240–243
  2. A. Zajkowska, Rwa kulszowa, https://podyplomie.pl/neurologia/31142,rwa-kulszowa (dostęp 17.04.2024)
  3. B.W. Koes i in., Diagnosis and treatment of sciatica https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1895638/ (dostęp 17.04.2024)
  4. R. Ostelo, Physiotherapy management of sciatica, Journal of Physiotherapy 2020, vol. 66, nr 2, 83-88
  5. W. Łubkowska, B. Mroczek, Współczesne kierunki rehabilitacji w zespołach bólowych kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego – przegląd systematyczny, Pomeranian Journal Life Science 2018, 64(1), 152-160

Co to jest GGTP (gamma-glutamylotranspeptydaza) i kiedy należy ją zbadać?

Mateusz Nawrocki
-
0
Co to jest GGTP (gamma-glutamylotranspeptydaza) i kiedy należy ją zbadać?

GGTP to akronim, który zdecydowanie łatwiej zapamiętać, niż pełną nazwę tego enzymu – gamma-glutamylotranspeptydaza. Oznaczenie poziomu tego związku w krwi człowieka jest istotne i ważne z punktu widzenia monitorowania stanu wątroby oraz wykluczenia lub potwierdzenia niektórych chorób tego narządu.

Spis treści:

  1. GGTP – co to jest gamma-glutamylotranspeptydaza?
  2. Kiedy należy zbadać GGTP?
  3. Gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP) a badania krwi
  4. Wysokie GGTP – co oznacza?
  5. Badanie poziomu GGTP. Jak się do niego przygotować?

GGTP – co to jest gamma-glutamylotranspeptydaza?

GGTP jest enzymem, który występuje w wielu narządach ludzkiego organizmu – między innymi w drogach żółciowych, wątrobie, nerkach, czy jelitach. Zdecydowana większość GGTP, która krąży w surowicy krwi, jest pochodzenia wątrobowego.

Kiedy należy zbadać GGTP?

Oznaczenie poziomu tego enzymu we krwi jest ważne w przypadku monitorowaniu chorób wątroby i trzustki. Warto jednak pamiętać, że oprócz GGTP istotne z punktu widzenia chorób wątroby są także:

Wykonując oznaczenie wspomnianych enzymów oraz prób wątrobowych, warto także poddać analizie poziom stężenia bilurubiny i albumin. Komplet takich badań pozwala na podstawową ocenę stanu wątroby oraz monitorowanie zaawansowania chorób tego narządu.

Badanie bilirubiny całkowitej

Gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP) a badania krwi

Lekarz, zlecając oznaczenie poziomu GGTP, kieruje się pewnymi wskazaniami związanymi z algorytmem diagnostycznym.

Oczywiście w wielu przypadkach oznaczenie samego poziomu niektórych związków krwi nie jest wystarczające do postawienia rozpoznania konkretnej choroby. Nie bez znaczenia pozostaje diagnostyka obrazowa, do której zaliczamy USG (ultrasonografia), TK (tomografia komputerowa), czy MRI (rezonans magnetyczny).

badanie ggtp

Badanie GGTP – jakie choroby pozwala zdiagnozować?

Wspólne podwyższenie parametrów zarówno GGTP, jak i ALT, mogą świadczyć o nieprawidłowościach ze strony wątroby, a dokładniej o problemach związanych z odpływem żółci z wątroby (cholestaza) lub upośledzonym jej wytwarzaniem. Co więcej, wspólne podwyższenie tych dwóch parametrów może mieć także miejsce w przypadku chorób nowotworowych dróg żółciowych i wątroby. Bez wątpienia wzrost tych parametrów powinien skłonić do dalszych badań oraz pogłębienia diagnostyki.

Oprócz wspomnianych patologii, oznaczenie GGTP jest przydatne w przypadku monitorowania choroby alkoholowej wątroby, marskości wątroby, stłuszczenia wątroby czy też pierwotnego stwardniającego zapalenia dróg żółciowych, a także ma znaczenie w diagnostyce insulinooporności.

Przeczytaj również: Insulinooporność – wstęp do stanu przedcukrzycowego i cukrzycy typu 2

Wysokie GGTP – co oznacza?

Podwyższony poziom GGTP nie jest stanem prawidłowym. Oprócz wspomnianych schorzeń, jego wzrost może być także efektem ubocznym przyjmowania niektórych leków – zaliczamy do nich między innymi leki stosowane w neurologii – leki przeciwpadaczkowe oraz w psychiatrii – leki przeciwdepresyjne. Podwyższony poziom GGTP spotykany jest także u osób zmagających się z chorobami o podłożu autoimmunologicznym.

pakiet wątrobowy baner

Badanie poziomu GGTP. Jak się do niego przygotować?

Oznaczenie poziomu GGTP nie wymaga specjalnego przygotowania. Warto jednak pamiętać, aby przed badaniem być na czczo, to znaczy nie spożywać posiłków przynajmniej przez 8-12 godzin przed pobraniem krwi do analizy laboratoryjnej. Można spożywać natomiast płyny, najlepiej, aby była to woda, należy unikać napojów słodzonych, kawy i herbaty. Więcej na ten temat przeczytasz w artykule: Jak przygotować się do badania krwi?

Badanie zatem najlepiej wykonać w godzinach porannych, chociaż wszystko zależy od Twojego rytmu dnia. Oznaczenie poziomu GGTP nie odbiega od innych badań laboratoryjnych krwi – pielęgniarka pobiera krew z odpowiedniego dostępu – najczęściej jest to żyła w okolicy zgięcia łokciowego, ale jeśli inne naczynia krwionośne są „bardziej dostępne”, to nie ma przeciwwskazań, aby pobrać krew do badania z innego dostępu naczyniowego.

Jeśli zażywasz stale leki, zapytaj lekarza, czy konieczne jest ich zażycie także przed badaniem.

Należy pamiętać, że normy oznaczania enzymu mogą różnić się w zależności od laboratorium, płci oraz wieku. Dla przykładu poziom GGTP może być nawet kilkukrotnie wyższy u małych dzieci (noworodków i niemowląt) w porównaniu do osób dorosłych.

Wyniki badań krwi, które często wykonuje się rutynowo, zawsze należy skonsultować z lekarzem. Podwyższenie poziomu GGTP we krwi zawsze powinno zostać ocenione w korelacji z pozostałymi parametrami, a także ich wzajemnym stosunkiem. Kluczowy jest stan ogólny pacjenta, choroby towarzyszące, analiza zażywanych leków oraz wyniki badań obrazowych.

>>> Przeczytaj też: Markery uszkodzenia wątroby i dróg żółciowych – enzymy wątrobowe

Bibliografia

  1. Gamma-glutamylotranspeptydaza — potencjalny czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych?, Mateusz Mościński, Bartłomiej Bartoszek, Bożena Szyguła-Jurkiewicz, Koło STN przy III Katedrze i Oddziale Klinicznym Kardiologii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu 2III Katedra i Oddział Kliniczny Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu
  2. Rekomendacje postępowania u chorych z zaburzeniami czynności wątroby i kamicą dróg żółciowych dla lekarzy POZ, https://ptg-e.org.pl/wp-content/uploads/2022/03/LPOZ_Art_30711-10-1.pdf
  3.  https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/137074,gamma-glutamylotranspeptydaza-ggtp
Page 1 of 51
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51
123...51Strona 1 z 51

Bądź na bieżąco z naszymi artykułami!

Zapisz się na newsletter i zyskaj pewność, że nie umknie Ci żaden ciekawy artykuł! Poinformujemy Cię też o najnowszych akcjach profilaktycznych w naszym e-sklepie.

O nas

Firma ALAB laboratoria to ogólnopolska sieć najnowocześniejszych laboratoriów diagnostycznych w Polsce oferująca najszerszą ofertę ponad 3 500 badań diagnostycznych.

Nasz adres

ul. Stępińska 22/30, 00-739 Warszawa (22) 349 60 12 info@alab.com.pl © ALAB laboratoria Sp. z o.o.